Okullardan gelen şiddet haberleri, okullarda ‘öfke’nin sıklıkla yaşandığının göstergesi. Öğretmenlerin öğrencilere yönelik uyguladıkları ve öğrencilerin uyguladıkları şiddet davranışları, öfke davranışının okullarda var olduğunun kanıtlarından sadece bazılarıdır.
Öfke okullardan uzaklaştırılmalıdır ancak her türlüsü değil. Öfke bazı durumlarda yararlı sonuçlar vermektedir ancak genel olarak öfke olumsuz sonuçlanabilecek davranışlara da neden olmaktadır. Öfke genel olarak doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere verilen duygusal tepkiler, olarak tanımlanmaktadır. Öfke birey tarafından sevgi, aşk duyguları gibi doğal, evrensel ve sağlıklı olarak ifade edilirse yapıcıdır. Ancak kontrol edilemeyen ve insanların saldırganlık, şiddet gibi yıkıcı ve olumsuz davranışlar ile yansıtıldığında, istenmeyen sonuçlar yaratır.
Öfkenin olumsuz sonuçları yanında kişiyi uyarıcı veya harekete geçirici olan işlevleri, bu duygusal yaşantının, yaşamın devamı için ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Öfkenin bu şekli yararlıdır. Okullarda öğrencilerin bu tarz öfke davranışları olumlu sonuçlar doğurur. Örneğin onlar için uyarıcı bir tepki olur, yeni öğrenmeler için de motivasyon sağlar.
Öfkenin bu şekilde işlev görebilmesi için inkar edilmemesi, bastırılmaması ve öncelikle kabul edilmesi, tanınması ve kontrollü bir biçimde ifade edilebilmesi gerekmektedir*.
Literatürde öfkenin olumsuz yanı daha ciddi sonuçlar verdiği için, çalışma konusu yapılmıştır. Öğrencilerin okullarda yaşadıkları öfke problemleri olumsuz akademik, kişisel ve sosyal sonuçlara yol açabilmektedir. Öfke düzeyinin yüksek olmasının düşük akademik başarı (Fryxell, 2000), saldırgan davranış eğilimi (Campano ve Munakata, 2004), intihar davranışı (Ghanizadeh, 2008), kötümserlik eğilimi (Boman ve Yates, 2001), olumsuz davranış ve düşük motivasyon düzeyi (Heavy, Adelman, Nelson ve Smith, 1989) ile ilişkili olduğunu göstermektedir**.
Öfke okul döneminde daha fazla yaşanmaktadır. Çocuk diğer çocuklar ile kıyaslandığında, sürekli eleştirildiğinde veya yapmadığı bir şeyden suçlandığında öfkelenebilmektedir***.
Buraların eğitim sistemi öfke için biçilmiş kaftan. Öncelikle ilkokuldan itibaren öğrencilerin sürekli sınavlar ile ‘seçilerek’ ilerlemesi büyük bir problem. Öğrenci sürekli başarı açısından engelenmektedir. Engellenmeler de öğrencide ‘öfke’ye neden olmaktadır.
Öğrenciler ortaokul ve lise dönemlerinde, yine sınavlar nedeniyle yalnızlığa mahkum edilmektedir. Sosyal açıdan yalnızlık da öğrencilerde öfke nedenidir. Sosyal yeterliği olmayan ve okulda çok az arkadaşı olan öğrencilerin, saldırgan davranışa daha eğilimli olmaları beklenir (Fryxell, 2000). KKTC’de de sınavlara odaklanmalarına neden olduğumuz, sosyal ve kişisel gelişimlerinde sorun yaşayan ve yalnızlık duygusunu yaşattığımız öğrenciler, okul öfkesi gelişimi açısından risk grubundadır. Araştırmalar da bunu göstermektedir**.
Buralardaki eğitim sisteminde, okul öfkesine neden olacak pek çok değişken mevcut. Okullarda akademik anlamda meydan okumaların dışında, fiziksel cezalar, öğrencilerin müdüre gönderme ile korkutulması, bir gün içinde verilen çok fazla sayıda ödevin altından kalkamayacağı nedeniyle duyulan korku ve endişe, aileleri de para açısından sömüren dershaneleri yaratan kolej sınavlarında ve deneme sınavlarında düşük not almaktan korkma, iyi bir üniversite kazanamama endişesi ve daha niceleri, öğrencilere meydan okuyan öfke nedenleridir.
Tüm bu olgulara rağmen eğitim sistemi öğrencileri rahatlacak şekilde neden düzenlenemiyor? Neden öğrencilere öfke yaşatıp, saldırgan ve şiddet davranışı sergilemelerine neden oluyoruz? Ve neden 21. yüzyılda hala daha ‘falaka’ sözcüğünü, sosyal medyada görüyoruz?
Nedeni belli aslında: toplumsal olarak zor bir dönemden geçiyoruz. Zorlayıcı yaşam koşulları, sosyal güvencelerin yetersizliği, ekonomik koşulların aileleri ve eğitim paydaşlarını zorlamakta. Aileler, öğretmenler, müdürler, muavinler gergin, sıkıntılı, çaresiz ve engellenmiş bir psikoloji yaşamakta. Onlar da okullarda öfke nedeni olabilmekteler. Bunu düzeltmek siyaset ve yöneticilerin sorumluluğu. Ama onlar da üç maymunu oynamayı tercih etmiş durumda ayrıca erk de olamamışlar maalesef. Olan da öğrencilerimize oluyor ne yazık ki.
*https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/21/114/800.pdf
**Nazmiye Çivitçi (2011). Lise Öğrencilerinde Okul Öfkesi ve YalnızlıkTürk Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi 4 (35), 18-29
***Aral ve diğerleri ( 2001). Öocuk Gelişimi 2. İstanbul: Ya-pa yayınları.
