Lefke Avrupa Üniversitesi (LAÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölüm Başkanı Doç. Dr. İhsan Tayhani’nin “Mustafa Kemal Paşa’nın, Milli Mücadele Döneminde Azerbaycanlı Aydınlarla Kurduğu Siyasal İlişkileri ve Siyasal Sonuçları” isimli makalesi yayınlandı.
Makalesinin Yeni Türkiye Dergisi, Kafkaslar Özel Sayısı-VI’de yayınlandığını dile getiren Tayhani, makalede Mustafa Kemal Paşa’nın, Azerbaycanlı diplomat İbrahim Abilov, düşünür Hüseyinzâde Ali Bey, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin kurucusu Mehmet Emin Resulzâde, Dr. Neriman Nerimanov ile Türkiye siyasal hayatında önemli izler bırakan Ahmet Ağaoğlu’nun bulunduğu toplum önderleri ile olan ilişkilerini irdeleyerek, onların Anadolu’daki mücadeleye verdikleri destekleri ele aldığını belirtti.
Çalışmasında, 1920-1922 yılları arasında Mustafa Kemal Paşa’nın öncülüğünde Anadolu’da verilen Milli Mücadele’nin, iç ve dış ilişkiler boyutunu ele alan Tayhani, Kurtuluş mücadelesi sonrası elde edilen başarıda; her türlü güçlüğe katlanan, özverili, davası uğruna canını veren yurtsever Anadolu insanı kadar, kurtuluş stratejisinin de önemli bir payının ve savaşlardaki galibiyeti getiren, kurmaylık bilgisi gerektiren stratejik uygulamalar olduğunu açıkladı.
Azerbaycanlı aydınlar Türklük paydasında buluştu
Türk Milli Mücadelesinin her safhasında bir stratejik öngörünün olduğunu, bu süreçte göze çarpan belirgin stratejinin ise, ‘tüm güçleri seferber etmek, diğer bir deyişle bütün güçlerden yararlanmak’ olduğunu söyleyen Tayhani, mücadelenin başladığı günlerde farklı düşüncedeki insanların emperyalizme karşı silahlı mücadele hedefine kilitlendiğini vurgulayarak, 23 Nisan 1920 Meclisi’nin homojen olmadığını, Meclis çatısı altında saltanat yanlısı, şeriat düzenini savunan ve kendilerini Mustafa Kemal’e yakın gören kalpaklı mebusların yan yana mücadele verdiklerini ifade etti. Bu değerlendirmenin, Mustafa Kemal Paşa’nın ilişki kurduğu ve inceleme konusu yaptığı şahsiyetler için de geçerli olduğunu söyleyen Tayhani, Nerimanov ve Abilov gibi Bolşeviklerin de, Hüseyinzâde Ali Bey, Ahmet Ağaoğlu ve Mehmet Emin Resulzâde gibi Türk milliyetçilerinin de Mustafa Kemal’e ve onun devrime uzanan eylemine, Türklük paydasında buluşarak, destek olduklarını dile getirdi. Tayhani, bu kişilerin düşünce yapıları ve/veya ideolojileri benzerlik gösterse de göstermese de onlardan maddi ve manevi olmak üzere destek alındığını, hepsinde ortak bir paydanın olduğunun da gözardı edilmemesi gerektiğini açıkladı.
Tayhani, “Hem Sovyet Rusya’nın hem de çalışmamızın konusu olan Azerbaycanlı aydınların, Milli Mücadele’ye destek vermelerinin diğer bir nedeni de Anadolu’daki mücadelenin bir bağımsızlık mücadelesi olduğunu görmüş olmalarıdır” dedi.
