Özür dilemeyi genelde zayıflık göstergesi olarak düşünebiliyoruz. Aslında özür dilemek gerçekten güçlü, kendinden emin bir karakter gerektiriyor. Özellikle de çağdaş bir dünyada yaşamak istiyorsanız nasıl özür dileyeceğinizi öğrenmenizde fayda var.
Özür dileyeceğimiz, üzgün olduğumuzu ifade edeceğimiz pek çok durumla veya fırsatla karşılaşabiliyoruz günlük hayatlarımızda. Genelde bu özürler zeytin yağı gibi üste çıkmayı, zor bir durumdan en az sorumlulukla sıyrılmayı hedefliyor olsa da içtenlikle yapıldığı zaman ilişkilerin olumlu yönde gelişip güçlenmesinde büyük bir etkiye sahip.
Peki ya özür dilemenin gerekli olduğunu düşündüğünüz ama gerçekten de üzgün hissetmediğiniz durumlarda? Genelde “seni üzdüğüm için özür dilerim” ya da “seni kırdığım için üzgünüm” özellikle de sadece bir “özür”den ibaret özürler samimi, içten değiller. Üstelik böyle durumlar pasif-agresif diye adlandırılan bir davranış kategorisine giriyor. Karşı tarafı üzecek, onun duygularını incitecek bir şey yaptığınızı biliyorsunuz ama üzgün hissetmiyor, dahası kendinizi bu durumdan sorumlu tutma gereği bile görmüyorsunuz. Pasif agresif davranış şekli ise samimi ve açık iletişimin önündeki en büyük engellerden biri.
“Özür dilemek sağlığa da iyi geliyor.”
Etkili bir iletişim için gerekli olan samimi bir özür aynı zamanda zihinsel ve fiziksel sağlığımız için de gerekli. Yapılan araştırmalar “bağışlanmanın/ affedilmenin” sağlık üzerinde olumlu etkileri olduğunu ortaya koyuyor. Bağışlanmak içinse öncelikle hatalı olduğunuzu kabul etmeli, içten bir özür dilemeli ve karşı taraftan sizi affetmesini talep ederek beklemelisiniz.
Nasıl etkili bir şekilde özür dileyebilirsiniz kısaca bir bakalım. Öncelikle etkili bir özür dileme hatalı olduğunuzu kabul etmekle başlıyor. Özür dilemek karşı tarafı üzecek, strese sokacak, hayal kırıklığına uğratacak, kızdıracak ya da rahatsız edecek bir duruma dolaylı da olsa neden olacak bir davranışta bulunduğunuz için gerekli. Üzgün olduğunuzu dile getirmek kazanma ve mükemmelliyet duygularının tam zıttı bir etki yaratıyor; özür dilemek başarısızlığı, zayıflığı, hata yapabilen mükemmel bir insan olmadığınızı kabul etmeyi gerektiren güçlü bir beceri aslında. Genel olarak güçlü bir karaktere sahip olmayı mükemmellikle ilişkilendirebiliyoruz. Mükemmel bireyler olduğumuzu ıspatlamaya o kadar odaklanıyoruz ki özür dilemeyi yani aslında hata yapmayı kabullenemiyor, hatalarımızın sorumluluğunu almıyoruz. Evet bazı durumlarda karşı taraftan özür dilemenin gerekli olmadığını düşünebilirsiniz; ancak değer verdiğiniz kişinin incindiğini düşünüyorsanız bunu yapmak size bir şey kaybettirmeyecektir.
Özür dilerken ne için özür diliyor olduğunuzu, kendi davranışlarınızın sorumluluğunu üstelenerek belirtmelisiniz. “Yaptıklarım için özür dilerim.” ya da “Seni üzdüğüm için üzgünüm.” gibi net olmayan ifadeler doğru ve etkili özürler değiller. Başarılı olabilmek için karşı tarafın gereksinimlerine ve duygularına odaklanmalısınız, sadece kendinizinkilere değil. Öncelikli hedefiniz hata yapmanın getirdiği vicdan azabından kurtulmak, kendinizi daha iyi hissetmek değil karşı tarafı anlamaya çalışarak onun kendini daha iyi hissetmesini sağlamak olmalı. Evet empatiden bahsediyorum. Empatik olmak yaptığınız davranışların karşı taraf üzerindeki etkisini anladığınızı ve kabullendiğinizi, yani samimi olduğunuzu gösterecektir. Bu nedenle televizyon programlarına çıkarak toplumdan özür dileyen politikacılar ya da ünlü karakterler bize pek de inandırıcı gelmiyorlar.
Başarılı olabilmek için hatalı davranışınızı ve bu davranışın karşı taraf üzerindeki etkilerini anladığınızı ifade etmeli, sonuçlarını üstlenmelisiniz: “Sana destek olmadığım için özür dilerim, bunun seni kızdırdığını biliyorum.” ya da “Yemeğe gelemediğim için özür dilerim, bunun seni üzdüğünü biliyorum ve gerçekten çok üzgünüm.”
Son olarak şunu unutmamalısınız ki bazı durumlarda yıpranan ilişkinin toparlanması için sadece bir “özür” yeterli olmayabiliyor. Sırf siz özür dilediğiniz için karşı tarafın sizi hemen affetmesini beklememelisiniz. Size göre büyütülmemesi gereken bir durum bir başkası için büyük olabilir ve incinen kişinin durumu kabullenip sizi affetmesi için zamana ihtiyacı olabilir. Özür dilediğiniz için hemen affedilmeyi beklememeli, karşı tarafın kendi sürecini yaşaması için ona zaman vermelisiniz. Samimi, doğru zamanda ve koşullarda paylaşılan duygular daha etkili olacaktır. Özür dileyeceğiniz zaman karşı tarafın bunu dinlemeye hazır olduğundan emin olun, gözlerinin içine bakın, onu anladığınızı belli ederek özrünüzü sunun, af dileyin ve kabul etmesini bekleyin. Siz köprüleri kurmak için elinizden gelenin en iyisini yapıp bekleyin, bırakın o kendi sürecini yaşasın.
İyi ve etkili bir özür dileyici olabilmek için elinize geçen fırsatları pratik yapmak için değerlendirin, bu çaba size daha empatik olmanızda, yani hem kendinizin hem de diğerlerinin farkına varmanızda yardımcı olacaktır. Gerçekten ne yaptığınızı farkettiğinizde ve durumu samimiyetle düzeltmek istediğinizde özür dilemekten çekinmeyin. Sonuçta özür dilemek sevdiğiniz, birlikte zaman geçirmekten keyif aldığınız ya da iş arkadaşları gibi hayatınızda varlıklarını sürdürmek durumunda olduğunuz kişilerle olan ilişkilerinizi sürdürmek ve sağlıklı bir şekilde geliştirmek için gerekli. Haklı olduğunuzu ispatlamaya çalışmanız hiç bir şeyi iyileştirmeyecektir.
