Soru aynı Türkiye’de ki seçimler ve bunun sonucu KKTC’ye yansımaları seçimlere kadar bekleyelim. Seçimler olsun sonucu görelim.
Dövizde kalma veya bozma, borçlanma, ev alma, araba alma yeni yatırım bile Türkiye’de ki seçimlere havale edilmiş durumda. Hatta daha da ileriye giderek reel kesimin yeni istihdamı bile seçimlere endekslenmiş durumda
KKTC’de konut satışları yabancılar hariç eski seviyesinde değil, fiyatlar genel düzeyi çok yüksek araba satışları da öyle. Bunun da ötesinde tüketim yani iç talep düşük seyrediyor. Üretim verileri de bize aynı indikasyonu verirken net sabit sermaye yatırımları da yavaşlamış durumda.
Bu ekonomik aktiviteler Türkiye’de de benzer. Üretim ve sanayide gerileme görülüyor.
Türkiye’de bu yıl vadesi gelecek olan dış borç stok toplamı yaklaşık 119 milyar dolardır. Türkiye’de depremin maliyeti artı dış borç stoku bu yıl için 190 milyar dolar dış finansman gereksinimi olduğunu görüyoruz. Türkiye 2000 yılında dünya GSYH sıralamasında 17. sıradayken 2021’de 21. sıraya, 2022’de ise 25. sıraya gerilemiş durumda.
Özellikle Türkiye’nin seçim sonucunda iktidar değişikliğinin yaşanacağı ve tekrar parlamenter sisteme geçeceği tartışılırken 20 yıllık sürede Türkiye GSYH’de dünya ülkeleri arasında geri sıralara düşmüş olduğu dikkat çeken bir unsur.
Küresel piyasalarda yaşanan gelişmeler sonucu önemli bankacılık risklerini artırdı. ABD Merkez Bankası FED faiz artışlarını öteleyebilir. Bu durumda kur piyasası MB likidite hamlesiyle sakin seyredecektir.
Buna ek olarak Türkiye’de ki seçimler var. Türkiye’de daha önce yapılan seçimlerde seçim sonuçlarına göre beklentiler ve riskler oluşmamıştı. Bu seçimlerde de piyasa satın alabileceği bir sonucu bulmakta zorluk çekiyor. Her ne kadar sonuç belli olsa bile.
Tek başına iktidarda olan mevcut siyasi partinin seçimleri kaybedecek olması bu partinin içine düştüğü güç dengeleri çatışması ve bunun yaratacağı güven bile seçimler sonrasında bir politik risk olduğunu göstermektedir. Bahsettiğim gelişme politik gelişmedir. Bunun yanında Türkiye’nin büyük sorunu yüksek cari açık Şubat 2023 Türkiye’nin cari açığı rekora koştu. Ocak 2023 döneminde 13 milyar dolar olan net cari açık, Türkiye’nin kur riskini de artırmaktadır.
Bunun yanında doğrudan yatırımlardan kaynaklanan Şubat ayı net girişler bir önceki yılın aynı ayına göre 293 milyon dolar azaldı.
Türkiye negatif şoklara karşı kırılgan bir ülke. Doların güçlenmesine ve sermaye akımlarında ki değişimlere karşı Türkiye savunma yapamıyor.
Bu yıl Türkiye’nin ekonomik sorunlarına eklenen deprem maliyeti KKTC bütçesine yapılacak olan yardım ve verilecek olan kredi tutarları bütçe dışına çıkacaktır. Bu durum KKTC’nin finansman ihtiyacını artıracağı gibi iç borçlanma yöntemi ile dolaylı vergilere ve fonlar artırma kapasitesini zorlayacağı kesim bu durumda pahalılığın artacağı ve yatırımların da durgun seyredeceği bir seçim sonucu senaryomuz mevcut.
Seçimden sonra ne olur?
Piyasaların seçimlerde aradığı sonuç genelde aynıdır. Güçlü, istikrarlı, reformist, dengeleyici bir hükümet. Böyle hükümetler genelde demokratik ve sol hükümetler olur. Türkiye’de böyle bir hükümet iş başına gelse bile ekonomik bunalım bir süre daha devam eder.
Parlamenter sistem arayışları ve iç güç dengeleri ekonomi üzerinde var olan sorunların bir süre daha devam etmesine yol açar.
Dolayısıyla her şeyi, yani dövizin artış hızını ve yukarıda sıraladığım diğer beklentileri seçim sonuçlarının hemen sonrasına bağlamak sanırım yine hayal kırıklığından başka bir sonuç getirmeyecek.
