TEK TEK KAPATIYOR: Ekonominin en önemli dişlileri arasında yer alan küçük- orta boy üreticiler, tek tek kepenk indiriyor. Sosyal Sigorta, İhtiyat Sandığı ve banka kredilerini ödeyemediği gerekçesi ile esnafa açılan dava sayısı 40 bine ulaştı
RAKAM HIZLA DÜŞÜYOR: Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkar Odası’nın kamudan elde ettiği kayıtlara göre “kayıtlı üretim tesisi sayısı” hızla geriliyor. 2008 yılında kayıtlı iş yeri sayısı 11 bini aşarken, bu rakam şimdi 8 binlere geriledi. Her yıl ortalama bin işletme bir şekilde kaydını sildiriyor
KREDİLER İÇİN 500 BİN TL’LİK DESTEK BEKLENİYOR: Esnafın krediye kolay ulaşımı için kurulan “Esnaf Odası Kooperatifi” bugüne kadar yüzü aşkın esnafa kredi verdi. Bugüne kadar 1.5 milyon TL kredi dağıtıldı. Yüzlerce müracaat ise kredi için yeni kaynak bekliyor
Gizem ÖZGEÇ
Kuzey Kıbrıs’ta var olmaya çalışan küçük ve orta ölçekteki üreticilerin sıkıntısı büyük. Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkar Odası’ndaki rakamlar, esnafın içinde bulunduğu içler acısı durumu gözler önüne seriyor. Her ay iş yerleri kapanmaya devam ederken, Sosyal Sigorta, İhtiyat Sandığı ve banka kredilerini ödeyemeyen esnafa mahkeme yolları görünüyor. Geçen yıla oranla on bin oranında artış gösteren esnafa açılan dava sayısı 40 bine dayandı.
Kredi faizlerinin yüksekliği, borçlar, esnafı dara sokarken, birçok iş yeri sahibi kepenk indirme yönüne gidiyor. Bazıları ise borçları nedeniyle mahkemelerde sürünüyor. Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası kooperatifinin, TC kaynaklı 500 bin TL kredisi bir kısım esnafa nefes saldırıda daha bir çok kişi de kredi bekliyor. Kooperatifin yeni kredileri içinse, ikinci parti 500 bin TL’lik destek ve hükümetin atacağı adımlar bekleniyor.
İş yerleri kapanıyor… Dava sayısı 40 bine dayandı
Esnaf iş yerlerini kapatmaya devam ediyor. Son bir kaç yılda iki binin üzerinde iş yeri kapandı. Ancak Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Başkanı Hürrem Tulga, bu rakamın daha da büyük olduğunu söylüyor. Sosyal sigorta verilerine göre 2003 yılında 6 binlerde olan iş yeri sayısı, 2008 yılında 11 bini aşarken, bu rakam şimdi 8 bin 933… Rakamlar tüm veri kirliliğine rağmen ekonomik hayatın gerilediğin gösteriyor. Öte yandan esnafın milyonlarca lira sigorta borcu da var. Borç alacak verecek davaları ise 40 bine dayandı. Son iki yıla oranla davalarda 10 bin artış oldu.
Yeni krediler için yeni destek bekleniyor
Esnafa kredi dağıtan esnaf kooperatifi bugüne kadar yüzü aşkın insana kredi verdi. Sadece kooperatif, bugüne kadar esnafa 1.5 trilyon lira ödedi. Genel olarak ise özel bankalar ve Vakıflar aracılığıyla yaklaşık 2 bin kişiye kredi dağıtıldı. Hürrem Tulga’nın verdiği bilgiye göre ise kredilerde yüzde doksan oranında geri dönüş oldu. Ancak krediler yerine ulaşamadı ve istenildiği gibi yatırım amaçlı değil, borçlara kullanıldı. Kredilerin yerine ulaşması için daha fazla destek bekleniyor. Bugüne kadar kooperatife TC kaynaklı 500 bin TL destek verilirken, ikinci etap için ise çalışmalar sürüyor. Pek çok dosya uzun süredir bekletiliyor. Yeni krediler için yeni destek ve hükümet çalışmaları bekleniyor. Oda Başkanı Tulga yardımlarla ilgili, “Hibe değil, destek istiyoruz” dedi.
Tulga: Üretimin çoğalması için oda ile iş birliği şart
Yeni hükümetten beklentilerini ifade eden, Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Başkanı Havadis’e verdiği mülakatta ilk iş olarak Seçim ve Halkoylaması Yasası, Siyasi Partiler Yasası’nın değiştirilmesi gerektiğini söyledi. Tulga, üretim ve tüketimin dengelendiği, gelir kadar harcama yapıldığı, bütçe ve dağılımın katılımla belirlendiği, denetlenebilen bir ülke yaratılması gerektiğini vurguladı. Tulga, devletin sosyal niteliklerinin artırılmalısı, eğitim ve sağlık tüm toplum kesimleri için ulaşılabilir ve kaliteli olması gerektiğinin de altını çizdi. Toplumsal varlıkların, kurumların satışına son verilmesi çağrısında da bulunan Tulga, “Hizmet kalitesinin sağlanabilmesi, sağlıklı bir şekilde akışı, üretimin çoğaltılması için yani yaşanabilir bir ülke yaratmak hedefi ile her aşamada oda ile iş birliği kaçınılmazdır” dedi.
“İhtiyaç master planı hemen”
Her iş kolu, meslek için nüfusa göre ihtiyaç master planı yapılması gerektiğini de belirten Tulga, “Önüne gelenin dilediği yerde işyeri açması durdurulmalı” dedi. Tulga, esnaf, zanaatkar, çiftçi, üretici tanımının iyice yapılmasını da isterken, “İkinci iş durdurulmalı, kaynaklar yerinde kullanılmalı, işyeri sayımı yasalar ve kriterler çerçevesinde hızla yapılmalı. Yabancı ve yerli ortaklık sermaye kuruluşları denetlenmeli. Hileye son verilmeli. Yabancı sermaye kuruluşlarının tanımı yapılmalı, yatırım alanları belirlenmeli, kriterler konmalı. Herkesin becerisi ve yetenekleri çerçevesinde iş yapmasının önü açılmalıdır, işyeri açmak ehliyete ve kritere dayandırılmalı. Banka para maliyetleri mutlaka belirlenmeli, faiz küçücük ülkemizde iki katı aşmamalı. Bankaların nerelere kredi kullandırdığı, ne iş için kullandırdığı belli olmalı” şeklinde konuştu.
Alacak-verecekler ilgili yasalara öncelik istedi
Tulga, alacak verecekle ilgili tüm yasaların peş peşe geçirilmesi gerektiğini vurguladı ve hakem kurullarının oluşturularak, hukuk desteğinin sağlanması gerektiğini de söyledi. Tekelciliğe derhal müdahale edilmesi, damping – anti damping yasalarının geciktirilmeden geçirilmesi yönünde de çağrı yapan Tulga şunları kaydetti: “Esnaf kredilerinin kooperatifimiz üzerinden belirlenecek kriterler çerçevesinde ve şeffaf olmalı. Kooperatifleşme her alanda teşvik edilerek, her mesleki grup ve iş kolunda yaygınlaştırılmalıdır. Köylerde, el tezgahlarında, atölyelerde, evlerde yapılan katma değeri yüksek ürünlerin izlenebilirliği de sağlanarak, standart ve içerikleri de denetlenerek bir süreklilik içinde toplanması, dağıtılması, pazarlanması için projeler üretilmelidir. Yerli üretimin yeniden tanımı yapılmalı, dışa açılırken rekabet edebilirliği mutlaka gözetilmelidir, yerli istihdam teşvik edilmeli. Şehirler tekrar planlanarak konut, çarşı alanları ayrıştırılmalıdır. Bir turizm ülkesi olan adamızda çarşı yerlerinin çekim merkezi haline gelmesi için gerekli yatırımlar yapılmalıdır. Çarşı sayıları nüfusu ve turizm esas alarak ihtiyaç üzerinden planlanmalıdır.”
Tulga, sanayi bölgelerinde imar planlarının bozulmasına müsaade edilmemesini istedi ve işyeri sayısının da imar planlarındaki sayıyı geçmemesi gerektiğinin üzerinde durdu. “Sanayi bölgeleri iş yeri ihtiyaç master planı üzerinden açılırken, plan ve yasadışı el değiştirmelerin önüne geçilmeli, yasal değişiklikle yapı kooperatifleri üzerinden mikro, küçük orta boy işletmelerin kendi atölyelerine sahip olmaları sağlanmalıdır” diyen Tulga, iş yerlerinin açma -kapama saatlerinin belirlenmesi, gerek devlet, gerekse özel sektörde çalışma koşullarına ve çalışma saatlerine önem verilmesi, sıkı denetime alınması yönünde de çağrı yaptı.”
“Fonları kaldırmanın yolu üretimden geçer”
“Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Başkanı Hürrem Tulga, bir ülkede gelir yoksa , üretim yeterli değilse, ithalat alıp başını gitmişse, fonları nasıl idare edeceğinin önemli olduğunu söyledi. Tulga, fonları kaldırmanın yolunun ise pek çok ülkede olduğu gibi üretimi çoğaltmaktan geçtiğini, istihdamı üretime bağlılaşmakta, ülke gelirini artırmaktan geçtiğini vurguladı. Sanayi Odası’nın fonlarla ilgili politikasına da değinen Tulga, sadece fona dayalı üretimin çoğaldığının görülmediğini söyledi ve “Fonlar her ülkede olduğu gibi, üretim için kullanılır. Avantajlı olduğu alanlarla geliştirilebilir ve üretim ancak bir devlet politikası ve desteği korunması ile fonlar anlam kazanabilir. ve zamanla azaltılabilir” dedi. Tulga, fonları tartışmak yerine, üretimi tartışmak gerektiğinin altını çizdi. Tulga, “Özellikle ada ülkelerinde ihracat yapma gücü olmayanlar, hükümetler ve devletler direk üretimi planlar, hangi alanlarda üretim yapılacağını belirler bağlı olarak destek verir. İç piyasada tüketilmesi için de, ne gerekirse yapar. Bütün bunların olmadığı yerde üretimi çoğaltmak, fonları geriletmek mümkün olmaz” diye konuştu.
