2014 Bütçesi, 3, 774,9 milyar TL toplam hacmi ile tadil edilmiş 2013 Bütçesi’ne göre, % 1.26 artış ile Meclis’e sunulmuştur.
Açıklanan % 9 artış, 2013 Bütçesi’nin geçen yıl Meclis’ten ilk onaylanan rakamlarına göre bir artıştır. Çünkü yine Maliye Bakanlığı yayınlarına göre, yıl içinde bütçede yapılan değişikliklerle, “Tadil edilmiş 2013 Bütçesi” halen 3,727,7 milyar TL’dir. Dolayısıyla 2014’ün 3,774,9 milyar TL hacmine göre, gelen artış % 1.26 oranında olmaktadır.
DPÖ’nün geçen gün yayınladığı enflasyon oranı ise, bir önceki yılın aynı ayına göre 12 aylık % 7.97 olduğuna göre 2014 Bütçesi, satın alma gücü bakımından bu enflasyona göre, eksi % 6.71 noksanla başlamış oluyor. Bir de gelecek 2014 yılı enflasyonu düşünülürse bu oran o nispette artacaktır.
2014 Bütçesi açıklanırken, 2014’te öngörülen ekonomik ve mali hedefler hakkında, konan ödeneklerle her sektörde nelerin vadedildiği, nelerin hedef alındığı ve öngörülerle ilgili hükümetin icraat programı, açıklanmadı. Aynı şekilde halen mevcut ekonomik durum, 2013 yılında hangi sektörlerde tıkanıklık veya gelişme olduğu, ve bunlarla ilgili gelecek yıl alınması tasarlanan ne gibi önlemler bulunduğu, hususunda da bir bilgi verilmedi.
Devlet bütçeleri, her ülke yönetiminin ertesi yılda hedef aldığı ekonomik, mali ve sosyal politikalarını nasıl yürüteceği ile ilgili programının, rakamsal ifadesi olduğu cihetle, hükümetler yıllık bütçelerini, halka yapacakları faaliyetleri ve hedef aldıkları icraatları ile birlikte, açıklamaya önem verirler.
Bütçe Meclise sevk edilirken yapılan açıklama, sadece 2014 yılı için özet rakamlar çerçevesinde kaldı. Bütçe ile uygulanacak ekonomik program, eğitim ve sağlık, turizm, tarım, sanayi politikaları ile tüm sektörlerde ve her alanda, halkın beklentileri olan hizmetlerde ne gibi hedefler veya değişiklikler öngörüldüğü, alt yapı yatırımları ve her türlü yatırımlar, teşvik için öngörülen ödeneklerle hangi sektörlerin ne şekilde, ne oranda ve nasıl destekleneceği hususunda, bütünlüklü bir icraat programıyla aydınlatma yapılması, beklenen bir husustur.
Bütçe ile birlikte hedef büyüme, sektörlerin gelişme beklentileriyle ilgili öngörüler, yeni hükümetin gelecek yıl için koyduğu genel ekonomik hedefler ve çözüm önerilerinin açıklanmaması büyük bir eksikliktir.
Halkın her yıl beklentisi, ertesi yıl için devletin teşkilatı ve personeli ile ve öngördüğü ödenekleriyle, neleri gerçekleştirecekleridir. Yoksa bu konuda boşluk bırakılırsa, salt rakamlar üzerinde çok çeşitli spekülasyonlar yapılmasına açık olur. Özellikle bütçe rakamları 2014 için pek değişmediğine göre de, açıklanmayan hedef program dolayısıyla, beklentiler açısından halkta ümitsizlik ve olumsuz yorumlara açık olur.
Halbuki bin bir emekle ilgili yetkililerce ve birimlerce hazırlanan Bütçe kitabı ve bütçe ödeneklerinin içeriğinde çok olumlu faaliyetler ve icraatlar mevcut olabilir. Ancak özellikle geçen yıl yayınlanan 2013-2015 program uygulaması konusunda son aylarda yetkililerden ve hükümetin her iki kanadından çeşitli ve değişik açıklamaların yapılmış olması, bu konudaki soruları daha da çoğaltmaktadır.
Bütçe finansmanına baktığımızda, 2014 yılında yerel gelirlerimizle, vergiler, harçlar ve fonların tümüyle toplam bütçenin % 63.7’sinin karşılanacağı, % 26.9’unun TC yardım ve kredileriyle karşılanacağı ve geriye kalan açığın ( % 9.43’ün) İç borçlanma ile finanse edilmesi öngörülmektedir. Bundan yerel gelirlerin kayıt dışılıkla mücadele ile geliştirilmesine dayalı bütçe finansmanı yerine, yardımlara, dış ve iç borçlanmalara ağırlık verilmesi, gelecek için iyi bir adım ve ümit verici bir gelişme değildir.
Halbuki birkaç hafta önce yine Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı 9 aylık 2013 bütçe uygulama sonuçlarına göre, yerel gelirlerle, toplam giderleri karşılama oranı % 70’ler seviyesinde seyretmektedir. 2014’te ise bu oranın % 63.5 olarak hedeflendiği yani daha düşük bir oranın hedeflendiği ve TC yardım ve kredilerine ve iç borçlanmaya daha fazla ağırlık verildiği görülmektedir. Halbuki kayıt dışılığa ağırlık verileceği ve dolayısıyla yerel gelir artışlarının, bundan sağlanacağı 2014 bütçe takdiminde de ifade edildiğine göre, bunun bütçe finansman rakamlarına yansıması gerekmez miydi.
Bir de 2014 yılı bütçesinde toplam vergiler içinde dolaylı vergilerin fonların ve harçların, yine ağırlıkla ve yerel gelirlerin % 70’i civarında hedef alındığı görülmektedir. Büyüyen GSYIH’den devletin payını alabilmesi için tek çare, kayıt dışılığı azaltmaktır. Ekonomideki her türlü çarpıklıklara neden olan da kayıt dışılıktır. Geçen haftaki Türkiye’nin 2014 Bütçesi ile ilgili yazımda da bahsettiğim üzere, Türkiye bütçesini takdim eden Maliye Bakanı M. Şimşek, bunun terör kadar kötü olduğunu ve geçen yıla göre % 33 ‘den 2013’de % 26’ya düşürdüklerini, gelecek yılda da bu oranın daha da düşürüleceğini ifade etmiştir ki geçmiş yıllarda %50’nin üzerindeki kayıt dışılığa göre, epeyce mesafe alınmıştır. KKTC’de yıldan yıla artan ekonomik hacme rağmen yerel gelirlerin oranı bütçe finansmanında gelişmemektedir. Muhtelif kuruluşlarca yapılan birçok çalışmaya göre % 50’nin oldukça üstünde halen kayıt dışılık olduğu tahminleri mevcuttur. Ancak hedef alınan 2014 vergi artış oranının düşüklüğü bu hedefte gelişme olacağını göstermiyor. Halbuki KKTC’de öncelik alınacak önlemlerin başında bu konu olmalıdır. Gelecek bütçe yılının inşallah halkımıza hayırlı ve uğurlu olması, dileğimizdir.
