Gelişmiş bir ülkenin eğitim sistemi çok önceden gelişmiştir. Toplumsal kalkınmanın temeli eğitim sisteminin çok önceden yapılandırılmasıdır. Bunun için de ilk koşul toplumun geçmişinden gelen birlikte yaşamaktan oluşturmuş olduğu ‘başat felsefeyi’ ortaya koymasıdır. Toplumun başat felsefesine dayalı toplumsal kültürün farkında olunmalıdır. Ancak çağdaş dünyaya entegre olmak için bu yeterli değildir.
Kültür bilgi demektir; her türlü bilgiyi içine alan karmaşık bir bütündür. Fizik, matematik, kimyadan sosyoloji ve anadile kadar her türlü bilgiyi içerir. Kültür ‘değer’ ve ‘norm’lardan oluşur. Toplum kendi değer yargılarını ve normlarını çok iyi bilmelidir. Çünkü okullar bunun üzerine kurgulanır. Toplum kültür havuzu içerisindeki hangi değer ve normları okullar sayesinde yeni kuşaklara aktaracaktır? En önemli soru bu. Yaşadığımız çağda bu sorunun yanıtı çoktan değişmiştir.
Geleneksel değer ve normlar mı aktarılacak yoksa evrensel olanlar mı? Bunun kararı verilmelidir. Dünya geneli ile barış içerisinde mi yaşanacak? Yoksa ne pahasına olursa olsun kendi içine mi dönüp, yerel kültürel değer ve normlar mı yeni nesle aktarılacak?
Geleneksel eğitim sistemleri Dünya barışı ile ilgili değer yargılarını aktarmaz. Bu tür toplumlar kendi kültürel değer ve normlarını sıkı sıkıya sarılıp yeni kuşaklara aktarıyor. Bu nedenle dışardaki diğer toplumlar ile kültürel çatışma yaşamaları doğal bir sonuç oluyor.
Geleneksel okul 200 yaşındadır. İki yüz yıl önce okullar ilk oluştuğunda yeni yeni matbaalarda basılmaya başlanan kitaplardaki bilgilerin, öğrenciler tarafından ‘ezberlenmesi’ gerekli idi. Söz konusu kitaplar da her toplumun kendi kültürünü yansıtıyordu. Kendi dilini, sosyal yapısını, tarihsel kahramanlarını ve onların davranışlarını içeriyordu. Öğrenciler de kitaplardaki bu bilgileri ezberlemek zorundaydı. Başka bilgi kaynağı da yoktu.
Günümüz dünyasındaki toplumsal örüntü geleneksel okul toplumundan çok farklı. Günümüz dünyasında tek bilgi kaynağı kitaplar değil. Dünyanın en büyük bilgi bankası internettir. İnternet üzerinden anında ihtiyaç duyulan bilgiye erişilebilir. Öyleyse bilgilerin ezberlenmesine artık gerek yok.
Artık geleneksel okul ve onun öğretim stratejileri, yöntemleri, teknikleri işe yaramıyor. Başka bir şeyler olmalı. Şimdi sıra bilginin üretilmesindedir. İnternet gibi dünyanın en büyük veri bankasından bilgiler alınıp işlenmesi, yorumlanması, yeniden üretilen bilgilerin tekrar internette diğer insanlar ile paylaşılması, istenen beceriler arasındadır.
Bu nedenle öğrencilerden kültürün ezberlenmesi değil kültürü değiştirip yeniden yapılandıracak becerilerdir. Bu amaçla dünyanın değişik kültürleri ile işbirliği şart.
Dünyalı insan yetiştirmek için yerelden başlanarak evrensele doğru yönelecek eğitim sistemleri kurgulanmalıdır. Bu amaçla önce hangi kültür sorusuna yanıt aranmalıdır. Bu amaçla da yanıtlar eğitim felsefesinde aranmalıdır. Değerler ve normlar yerel kültürden evrensel değer ve normlara doğru bir sıra izlenerek tekrar gözden geçirilmeli.
Yerel kültürel değer ve normlardan hangileri globalleşme olgusunda hala daha değerli, onlar saptanmalı. Ayrıca ‘Evrensel değer ve normlardan hangileri yeni nesle aktarılacak?’ sorusunun da yanıtı aranmalıdır. Yerel kültürün hala daha işleyen değer ve normları ile global değer ve normlar bir araya getirilerek eğitim sisteminin temelleri oluşturulmalıdır.
Yayılmacılık, diğer toplumların topraklarını işgal etme, doğal zenginliklerini ele geçirme gibi ilkel isteklerden, yeni neslin arındırılması için eğitim sistemleri işe koşulmalı. Her toplum öncelikle dünya barışı için öğrencilerin tutum ve davranışlarını değiştirmeli. Eğitim sistemini bu amaçla kullanmalı.
İnsanların ve dolayısıyla toplumların yapıp ettikleri ile dünya hızla yok oluşa doğru sürükleniyor. Sera etkisi, küresel ısınma dünyanın sonunu getiriyor. Dünyada barış içerisinde yaşamak için ‘Dünya’nın korunması’ eğitim sistemlerinin olmazsa olmazı olarak kabul edilmelidir. Eğitim sistemleri öncelikle yeni nesle Dünya’nın korunması için gerekli olan davranış ve tutumları kazandırmalı. Aksi takdirde yaşanacak bir Dünya kalmayacak. Gelecek nesle kirlenmiş, yaşanılamaz bir dünya bırakılacak.
Dünya yoksa yaşam da olmayacak. Kim bilir gelecek beş nesil sonrasında yaşanacak bir Dünya olmayacak. O durumda da hiçbir kültürün anlamı olmayacak. Toplumlar yok olacak, insanlığın sonu gelecek. Toplumlar şimdi eğitim sistemlerini Dünya’nın korunması ve barış içinde bir insanlık için yeniden yapılandırmanın yollarını aramak zorundadır, başka çare yok.
