Ekim ayı TÜFE Endeksi açıklandı. İstatistik kurumumuz Ekim ayı enflasyon oranımızı %1,92 olarak açıkladı. Altı aylık enflasyondan sonra Aralık 2023 ayı hayat pahalılığı ödeneğine baz olacak enflasyon, Ekim ayı sonuna kadar %33,46 oranına ulaşmış oluyor.
Türkiye’de açıklanan aynı ay itibariyle TÜFE %3,43 aynı para birimini kullandığımız ithalatımızın %70’lik kısmın Türkiye’den gerçekleştiği bir ekonomide yani Türkiye’den enflasyon ithal eden bir ülke ve de üstelik Türkiye’den daha pahalı olduğumuz gerçeği dururken nasıl oluyor da KKTC’deki enflasyon TC’deki enflasyon’dan daha düşük çıkabiliyor. Kaldı ki KKTC kendisi Türkiye’den ithal ettiği enflasyona ek enflasyon üretiyor yaklaşık ortalama aylık 2-4 arası
Ne kadar ilginçtir ki benzer TÜFE farklılıkları Ekim ayı itibariyle geçmiş yıllarda da yaşanmıştı. Bunun neden böyle olduğunu niye ekim ayında böyle bir fark doğduğunu bilimsel rakamlarla istatistik kurumunun kamuoyunu aydınlatması gerekmektedir.
Bu enflasyon canavarı önümüzdeki yıllarda da 2024 ve 2025 yıllarında da bizi yemeye devam edecek maalesef.
Brezilya’da enflasyon 1990 yılı başlarında aylık %80 düzeylerine çıkmıştı. Hiper enflasyon vardı. Aradan geçen 33 yıl sonra bu gün itibariyle bırakın aylık, yıllık %4 enflasyonu başarmış bir ülke Brezilya. Türkiye ile aynı kulvarda Brezilya. Aynı ekonomik çember içerisinde ikisi de gelişmekte olan ülkeler kategorisinde ama Brezilya enflasyonu yenmiş.
Prof. Dr. İbrahim Erinç 1990-1991 yıllarında Brezilya Merkez Bankası Başkanlığı yaptı. Türkiye’ye geldiğinde anlattığı ilginçtir.
Üniversitede birlikte olan ve içkiyi seven 4 iktisatçı başarılı ‘sanal para’ sistemi çalışması yaparlar. 1992 yılında bir politikacı Maliye Bakanı olur. Dörtlünün başkanı olan Edman Beçha’ya gider ve der ki:
Ben ekonomi bakanı atandım ama iktisattan hiç anlamam sizin enflasyonla mücadele için bir çalışmanızın olduğunu öğrendin bunu uygulamanızı istiyorum der. Teklifi derhal kabul ederler.
Bu arkadaşların hipotezi şudur. Brezilya halkı CRUZEİRO isimli ulusal paraya güvenmiyor. Herkes ulusal paradan kaçmaktadır. O kadar ki maaşını alan aylık alış verişini aynı gün yaparak ay içinde gelecek. Zamlardan kendini korumaktadır. Araba en akıllı yatırım aracı olmuştur. Enflasyonu yenmek için halkın güveneceği yani satın alma gücünü kaybetmeyen ’yeni bir para birimi’ yaratmaktan başka bir çare yoktur.
1994’de tamamen ‘SANAL’ bir para birimi (Amerikan dolarına endekslenmiş) yürürlüğe konur. Adı URV (Gerçek değer birimidir)’dir. Tasarruflar URV olarak kayda alınır. Bütün fiyatlar kiralar ve ücretler URV olarak dondurulur. Ancak alış verişler ve fiili ödemeler CRUZEİRO ile yapılmakta ve enflasyon devam etmektedir. Halk belli bir süre sonra ulusal paranın URV olmasını ister ve REAL’e geçilir. Brezilya bunda başarılı oldu çünkü cari açığı kapatmıştı. Cari açık kapanmazsa düşen enflasyon tekrar yükselir. Brezilya bunu yapmadı.
