Beynin nasıl çalıştığı anlaşıldıkça öğrenmeye bakış açısı da değişecektir. Çağdaş eğitim sistemleri geçmişe oranla daha çok bilgiye sahip. O nedenle çağdaş eğitim sistemleri 1900’lü yıllardaki geleneksel okul kuruluşundaki kaba ve ilkel veriler yerine daha derin ve gerçeğe daha yakın verilere sahiptir.
Eğer söz konusu bilimsel veriler izlenirse, öğrencilerin daha hızlı ve kalıcı öğrenmeleri sağlanabilir. Bu amaçla en önemli veriler beyin araştırmalarından gelmektedir.
İnsanların tüm davranışları bir ‘karar verme’ mekanizmasına bağlıdır. Öğrencilerin öğrenmesi ve her türlü davranışlarını yönlendirmelerinde en etkili beyinsel iş ‘karar verme mekanizması’dır.
Eagleman, Beyin Senin Hikayen kitabında, etkili öğrenmenin anahtarı olarak ‘öngörü hatası’ olgusunun izlenmesinde yattığını belirtir*. Bireyin yaptığı bir seçimin beklenen sonucu ile gerçekte ortaya çıkan sonuç arasındaki fark ‘öngörü hatası’ olarak tanımlanır.
Karar vermede devreye giren dopamin salgılayıcı nöronlar, ‘ventral tegmental alan’ ve ‘substantina nigra’ adı verilen çok küçük iki beyin bölgesinde yoğunlaşmıştır. Eagleman’a göre küçüklüğüne rağmen geniş etki alanına sahip olan bu iki bölge, bir kararın öngörülen değerinin gerçeğe göre fazla yüksek ya da fazla düşük çıkması durumunda, gerekli güncellemeleri yayınlamaktan sorumludurlar. Dopaminin de etkisiyle bireyler verdikleri kararları, gelecekle ilgili gözden geçirilmiş tahminler temelinde öncelik sırasına koyabilmektedirler.
O nedenle bireylerin beklentileri ile gerçeklikleri arasında bir uyuşmazlık olduğunda dopamin sistemi durum için biçilen değeri yeniden değerlendirmeye yarayan bir sinyal yayınlar. Bu sinyal sistemin geri kalanına, işlerin beklenenden iyi mi (dopamin düzeyinin aniden fırlaması) yoksa kötü mü (dopamin düzeyinin düşmesi) sonuç verdiğini bildirir. Beynin geri kalanı da bu öngörü hata sinyalinin etkisiyle beklentilerini, bir dahaki sefere gerçekliğe daha yakın olacak şekilde ayarlayabilir.
Buradan çıkarılacak sonuç ise öğrenciler karar verirken şimdi ve gelecek durumla karşılaştırma yaparken şimdinin, diğer bir deyişle hemen ulaşılabilecek durumun etkisinde kalmamaları için, onlar yardımcı olmak lazım. Hemen ulaşabilecekleri seçeneklere daha fazla değer yüklerler çünkü. Bu durum ilerde ortaya çıkacak ya da ulaşacakları durumda elde edecekleri mutluluktan daha değerlidir.
Örneğin bir öğrenci ders çalışma, sokakta futbol oynama ya da evde bilgisayar oyunu oynaması seçenekleri arasında hangisini seçecektir?
Ders çalışma gelecekle ilgili bir durumdur. Eagleman bu durumu beynin gelecekle ilgili simüle etme (hayal etme) olarak açıklar. Bu nedenle öğrenci için sokakta futbol oynamak ya da evde bilgisayar oyunu oynama anında ulaşılan ve dopamin salgılanmasına neden olan olgulardır. Beyin de doğal olarak onları tercih edecektir. Daha doğru bir deyimle oyun oynamayla ilgili beyindeki ağlar, ders çalışma ağlarına gelip gelecektir.
Öğrencilere öğrenme için yardımcı olmak adına, okuldaki öğretim süreci ile evdeki eğitimde onlara gelecekteki durumda ortaya çıkacak durumun da futbol oynamak ve bilgisayar oyunu oynamak kadar etkili olacağının örnekleri sürekli aktarılmalıdır.
Çünkü insanların verdikleri pek çok kararda hemen ulaşabilecek seçeneklerin daha çok işlediği vurgulanır. Örneğin Eagleman bireylerin isteklerine ulaşmak için yüksek miktarda krediler alarak lüks evler almalarını öte yandan uyuşturucu kullanımı, madde bağımlılığı ile ilgili kararlarda ‘şimdi’nin dayanılmaz gücünü vurgular.
Hemen ulaştıkları evler, arabalar, madde kullanımındaki psikolojik ve fiziksel geçici rahatlamanın cazibesi önemli.
Eğitim sistemlerinin günümüz dünyasında etkileri çok uzun süreç sonunda elde edilmektedir. Bir bireyin meslek sahibi olabilmesi için yaklaşık 16 yıl öğretim görmesi gerekmektedir. Üstelik gelecek senaryosu da pek çok ülkede yazılamıyor; buralarda ise hiç yazılamıyor. Öğrenciler gelecekte kendileri için bekledikleri ile gerçekleşen sonuçlar arasındaki öngörü hatasının büyük olacağının örneklerini sıkça görüyorlar.
Yapılması gerekenler öğrencilere gelecek öngörüleri ile ilgili senaryoları simüle etmelerine yardımcı olmaktır. Simüle edilen gelecek senaryoları ile ilgili beyinsel ağlardaki kimyasal etkileri artırmaktır.
*David Egleman (2015). Beyin Senin Hi
