Bu hafta içinde döviz karşısında TL’sının bir miktar değer kaybettiğini görüyoruz. Borsa’da yükselişler devam eder ve faizler %24 olarak tespit edilmişken ve TL kullanım alanı Hükümet kararlarıyla bir çok konularda teşvikler de devreye konarak genişletilmiş iken, niye bu hafta tekrar döviz kurları artışı devam etti diye soru işaretleri söz konusudur.
Tabii bunda olduğu gibi her konuda hane halkının düşünceleri ve temayülleri ekonomilerde önemli bir rol oynamaktadır. Bunu daima göz önünde tutmak gerekir. Dövize ve dolara olan talebin artışı, hem ABD’de FED tarafından dolar faizleri hakkında devamlı değişen faiz kararlarına rağmen çoğunlukla bu yıl en az iki defa dolarda faiz artışı yapılması ihtimallerinin yüksek tutulması ve Euro’da, ve Brexite rağmen sterling’de düşüş olmaması ve istikrarını koruması, hane halkını belli yatırımlara yönlendirdi.
Özellikle de Türk insanının en çok geleneksel yatırım ve tasarruf aracı olarak gördüğü yüksek faiz, gayrımenkul ve altına yapılan yatırımdır, ancak bunun yanında son 10 yıllarda Türkiye’de liberal kambiyo rejiminden sonra ve dışa çok çeşitli nedenlerle açıldıktan sonra dövize olan talep arttığı gibi bankalar sistemi içinde de döviz tasarruf oranı gittikçe artmakta ve en önemli bir tasarruf aracı haline gelmiş bulunmaktadır. Nitekim bu yıl döviz tasarruflarında bir miktar daha artış olmuş ve tasarruf mevduatlarının yarısı kadarı döviz mevduatı Şubat sonu itibariyle TL mevduat artışını geçmiştir. Döviz mevduatı 27 milyar TL’lik fazlalık göstermiştir. Yani az da olsa döviz mevduatları TL mevduatlarını geçmiştir. 28 Şubat 2019 itibariyle 1 trilyon 34 milyar TL’lik TL mevduatı ve 1 trilyon 61 milyar TL değerinde döviz mevduatı olduğu TCMB yayınından görülmektedir.
Hane halkını döviz talebine ve tasarrufuna itmeye devam eden faktörlerden biri enflasyon oranının yıllık olarak yüksek seyretmeye devam etmesinden kaynaklandığı, genelde tahmin edilmektedir. Çünkü TL’deki yüksek faize rağmen döviz tasarrufuna ve döviz talebinin artışına devam edilmesi buna bağlanıyor. Bir de tabii ki kanaatimce iş aleminin dış döviz borçlarının da çok yüksek seviyede seyretmesi nedeniyle, yapılacak geri ödemeler için dövize talebinin devam etmesi de önemli bir etkendir..
Borsa yükselmiş olduğu halde maalesef henüz hanehalkı hisse senetleri alımına gitmemektedir. Bu da alışkanlık yanında güven meselesidir. Şirketlerin hisse senetleri alımına yatırım aracı olarak halk genelde daha güvenmemektedir. Alınanlar daha ziyade Devlet tahvilleridir.
Ekonomideki cari açık , ticaret açığı ve iş aleminin dış borçlarının yüksekliği nedeniyle özellikle Ağustos 2018’de bozulan dengelerin kurulması için geçen yıldan beri Türkiye Hükümetlerince sürekli alınan ekonomik kararların Yetkililerce, bozulan ‘denge’lere yönelik olduğu vurgusu vardır.
TL değerindeki kur- enflasyon ilişkisinde, Türkiye Hükümetince alınan kararlarda enflasyonun düşürülmesinin esas alınması yanında döviz talebinin düşürülmesi için TL kullanım alanının genişletilmesi esası da birlikte öngörülmüştür. Bu konuda evvelce başlatılan bir dizi önlemlere ilaveten TCMB’nın paralel olarak fiyat istikrarı temel hedefinde her türlü parasal önlemlerin alınacağı ve piyasanın sıkı takip edileceği, sıkılaştırma dahil duruma göre gerekli müdahalenin yapılacağı hususunda sürekli açıklamaları vardır.
Bu yıl ve gelecek yıllarda konan hedefler çerçevesinde enflasyonun daha düşük seviyelerde olması öngörülmektedir.
Ancak hanehalkının enflasyonun düşüşe geçeceği konusundaki tereddütlerinin giderilmesi, enflasyonun düşme trendine girmesi ile sağlanabileceği anlaşılmaktadır. Kurlarda düşme eğilimi de, hanehalkı algısının değişimi ve dövize olan talebini kısması ile mümkündür. Bu yönde Türkiye Hükümetince sürekli önlemler alınmaktadır. Üretim artışı ve açıkların dengelenmesi açısından ki bu şarttır.
Şubat ayı enflasyonu Türkiye’de resmi olarak yarın Pazartesi açıklanacaktır. Ancak enflasyon verisi açıklayan bazı gayrı resmi kurumlara göre en düşük açıklayan Şubat ayı için eksi % 0.30, ve yıllık % 19.10, en yüksek açıklayan kurum ise Şubat ayı için % 0.85 ve yıllık bazda % 20.49 oldu. Ortalama alırsak % 20.49 civarında olması bekleniyor. 2018 yıl sonu itibariyle bir yıllık enflasyon % 20.30’ du. Ancak Ağustos 2018 den sonra en yüksek oran olan Eylül ve Ekim 2018 aylarını yıllık bazda esas aldığımızda (% 24.5 ve % 25.24) şimdi % 5 civarında bir düşüş olduğu görülüyor. Yeni Ekonomi programında 2019 hedefi % 15.9 olarak öngörüldü. Gerçekleşirse % 10 düşüş gelecek için ümit olur. Buna paralel cari açık ile bütçe açığı ve büyüme hedefleri de bir miktar düşürüldü.
Bu hafta içinde Denge’lere etki yapabilecek olan üretime yönelik bazı kararlar alındı. Biri üretim artışı ve 2.5 milyon istihdam artışı hedefidir ki bunun için de önemli teşvikler getirilmiştir. Tüm sektörlere yeni maaş, prim ve sigorta desteği. Ayrıca gerek bölgesel olarak kalkındırması gereken bölgelere daha fazla teşvik verilmesi ve gerekse işletmelerin çalışan sayılarına göre, daha az istihdamı olan küçük işletmelere daha fazla maaş desteği ve vergi ve sigorta desteği sağlanarak hem genelde hem de küçük işletmelerin güçlendirilmesine yönelik paket getirildi.
Diğer bir karar, yine üretime yönelik Cirosu 125 milyon TL ye kadar olan KOBİ’lere, 6 ay ana para ödemesiz, 36 ay vadeli aylık faiz %1.54, yılda % 18.48 faizle sübvansiyonlu 25 milyar TL’lik yeni kredi hacmi açıldı. 17 banka bu kredilere açık olacak.
Temennimiz düşük enflasyon hedeflerinin gerçekleşmesi ve hanehalkının döviz algısının düşürülmesi ile TL’nin daha kârlı bir yatırım aracı olarak kullanılmasıdır.. Turizm hareketinin 2019’da yüksekliği konuşulmaktadır. Bu döviz kurlarına olumlu bir katkı sağlayacak. Kur yüksekliği ve yüksek enflasyona diğer neden olan özel sektörün yüksek dış borçlanmasının düşürülerek dünyada dolaşan yabancı sermayenin, Türkiye’yi gelişmekte olan ülkeler kategorisinde en fazla tercih etmesidir.
