Lefke Turizm Derneği Başkanı Hasan Karlıtaş, Lefke sahillerinde İngiliz Koloni Dönemi’nden kalan, TID 154 isimli gemi hakkında bize görüşlerini aktardı. Karlıtaş sözde herkesin bu geminin kurtarılmasını savunduğunu ama gerçek anlamda bir girişimin olmadığını söyledi.
TID 154 Hakkında bize bilgi verebilir misiniz ?
Bu tarz gemiler 2. Dünya Savaşı sırasında kullanılmak maksadıyla üretildi ancak yetişmedi. Yaptığım araştırmaya göre İngiltere’nin Sunderland şehrinde yapıldı. Daha sonra başka bir firmaya satıldı. Ardından Kıbrıs maden şirketi olan Cyprus Mining Corporation (CMC) firması tarafında bakır madeninde kullanılmak için satın alındı. Yaptığımız araştırmalara göre gemiyi CMC’nin önemli isimlerinden olan Lan Cooper getirdi.1947-48’li yıllardan 1975 yılına kadar yani CMC şirketi Lefke’yi terk ettiği tarihe kadar Lefke bölgesine hizmet sundu. Türkler ve Rumlar ortak maden şirketinde çalışıyordu. Karadağ ve Fugasa diye iki bölge vardı, oradan çıkan madenler Xero – Karavostasi dediğimiz Gemikonağı’na taşınmaktaydı. Orada bir ahşap iskele vardı. Onun üzerinde kayış sistemi vardı ve kayıştan geçen madenler bu gemiye yükleniyordu. Orası derinlik olarak uygun olmadığı için açıklarda da yük gemileri bekliyordu. Bu römorkörün görevi Gemikonağı iskelesinden bakırı alıp ilerideki yük gemilerine götürmekti.
Bu gemiden kaç adet üretildi?
TID 154 markasıyla toplam 183 adet bu gemiden römorkörden üretilmiştir. Çok değerli bir gemidir. Yaptığımız araştırmaya göre 8 adet kalmıştır. Ülkemizde tek bir tane vardır TID 154. Kömür sistemi ve buharla çalışan bir model olarak yapılmıştır. Gemikonağı limanına uzun yıllar hizmet vermiş son derece önemli bir gemidir. Muhakkak suretle korunmasına ihtiyaç vardır. Çünkü 183 adet model içerisinde dünyada 8 adet kalmıştır bu anlamda bu geminin bu şekilde Gemikonağı limanında yıllardır atık vaziyette durması kabul edilemez.
Diğer kalan 7 geminin durumları nedir?
Yine yaptığımız araştırmalara göre TID 164 numaralı gemi İngiltere’de çalışır vaziyettedir. Kıbrıs’taki geminin de geçmişte kurtarılması yurt dışına götürülmesi için birkaç girişim yapılmıştı, ancak bürokratik engellere takıldı. Zaten bana göre doğru da değildir. Önemli olan bu geminin hizmet verdiği Kıbrıs adasında korunmasıdır. Bir tarih ne yazık ki gözümüzün önünde yok oluyor.
Gemiyle ilgili bir plan var mı?
Gemiyle ilgili geçmişte İngiltere’den birileri gelmişti. Gemiyi restore etme ve motorunu sergilemek maksadıyla ancak bir sürü sıkıntı olduğu için bu yapılamadı. Bana göre muhakkak süratle belediye, dernekler ve hükümet iş birliği yaparak bu gemi çürümeden gerekirse biraz kaldırılarak korunması lazım ve iyi bir projeyle TID 154 Lefke bölgesinin ve Kıbrıs’ın en önemli simgelerinden biri haline gelebilir.
Eski eserlerin ya da belediyenin gemiyle ilgili girişimi oldu mu?
Sözde herkes bu geminin kurtarılmasını savunuyor. Ama gerçek anlamda bir girişim yapılmadı. Bu gemi bu şekilde paslı, çürük, çürümeye yüz tutmuş ve kaderine terk edilmiş bir görüntüsü vardır. Bu beni kişi olarak çok rahatsız eder. Çünkü bu yaşayan bir tarihtir. Kaderine terk edilmemesi lazım, çürümeye bırakılmaması lazım muhakkak suretle yetkili kurumları elini taşın altına koyarak bu gemiyi kurtarıp bir açık hava müzesi şeklinde sergilemesi gerekiyor. Aksi takdirde gemi birkaç kış daha çıkaramayabilir ve orada yok olabilir. Geminin yok edilişini izlemememiz gerekiyor. Bize motorunun devlet emlak malzeme dairesinde olduğu söylendi çünkü sökülüp yurt dışına kaçırılmak üzereyken yakalanmış ancak bu konunun da araştırılması gerekiyor. O geminin motoru çok özel ve pahalı bir motordur; geminin üzerinde değildir.
Bu bilgilerden sonra Lefke sahillerine yolu düşen okurların bu gemiye daha farklı bir gözle bakacağını umuyoruz.
