1 Şubat 2014 itibarı ile süt ürünleri imalatçılarına 96 kuruştan satılan çiğ sütün fiyatı %25 artışla 1.20 TL’ye çıkarılınca, süt imalatçılarının önemli bir kesimi süt alımını durdurdular. Bahse konu imalatçılar, KKTC’deki günlük süt üretiminin %80’ini alıp, işliyorlar.
KKTC’de günde yaklaşık 340 ton süt üretimi gerçekleşiyor. Bu üretimin tümünü SÜTEK alıyor ve imalatçılara pazarlıyor. Ülkemizde büyüklü, küçüklü 60 civarında imalatçı bulunuyor.
Süt imalatçılarının eylemi nedeniyle, SÜTEK ve Koop-Süt iş birliği ile üretilen sütün önemli bir kısmını, yönetimini 13 adet kooperatifin oluşturduğu Koop-Süt alarak işledi. Fazla olan sütler de depolarda koruma altına alındı. Böylece, süt üreticilerinin mağdur olması, zarar etmesi önlenmeye çalışıldı.
Süt imalatçısı işletmelerden biri olan Koop-Süt, 150 çalışanı ile 3 gün içinde 24 saat kesintisiz çalışarak yaklaşık 700 ton açık ve çiğ süt aldı, depoladı, işledi ve piyasaya sürerek, süt üreticilerinin mağdur olmasını önledi ve biraz olsun nefes almalarını sağladı. Zaten, Koop-Süt’ün 1958’de kurulurken de temel amacı, Kıbrıs Türk hayvancısını ve çiftçisini korumak, desteklemek ve onlara zor dönemlerinde sahip çıkmaktı. 2014 yılında da Koop-Süt, bu misyonunu yerine getirdi ve hem hayvancılarından hem de halktan taktir topladı. Piyasada denge unsuru olduğunu gösterdi.
Süt ürünleri imalatçıları, açıklanan fiyatlardan memnun olmayabilir. Yapılan zam, maliyetlerini artırıp, özellikle yurt dışı satışlarını olumsuz etkileyebilir. Ancak, üreticinin sütünü alırsın, depolarsın ve bu arada da hükümet ve süt üreticileriyle sorunun çözümü için görüşmelerini sürdürürsün. Neticede de, şimdi olduğu gibi bir uzlaşı sağlanırsa, en azından süt üreticilerinin sütleri de bu süreçte ortada kalmamış olurdu.
Bu üç günlük süreç sonunda, süt imalatçıları ile hayvan üreticileri, hükümetin arabuluculuğu ile anlaştı. İmalatçıya 96 kuruştan verilen ve 1.20 TL’ye çıkan çiğ sütün fiyatı 1.13 TL’ye çekildi. Açık sütün fiyatı da 1.15 den 1.08 TL’ye çekildi. Bu uzlaşmadan sonra süt imalatçıları tekrardan süt almaya başladılar. Keşke, süt imalatçıları bu görüşme süreci boyunca süt alımını durdurmasaydılar.
Madalyonun diğer tarafına da bakacak olursak; süt imalatçıları, ülke süt üretimine ve ekonomik hayatına önemli katkılar koyuyorlar. Açtıkları tesislerde, hem istihdam hem de ekonomiye katma değer yaratıyorlar.
Son 10 yılda, KKTC’deki yıllık süt üretim miktarının, %45 artarak 87 milyon Litre’den, 120 milyon Litre’ye çıkmasında elbette ki büyüyüp, gelişen süt imalatçılarının katkısı vardır. Üretilen sütün işlenip, pazarlanması ve hayvan üreticilerinin paralarını almalarında imalatçıların büyük çabası ve emeği göz ardı edilemez.
Devlet tarafından, ihracat teşviki ile desteklenen süt imalatçılarının, TL’de yaşanan %30’lardaki değer kaybı ile ihracatta önemli bir avantaj sağladıkları ortadadır. Belki, Türkiye ye yaptıkları satışlarda sıkıntı yaşayabilirler. Ancak, Arap ülkelerine yaptıkları satışlarda fazla maliyet sıkıntısı yaşamazlar diye düşünüyorum.
Öbür taraftan, kurlardaki artıştan ve zamlardan dolayı girdi maliyetleri oldukça artan hayvan üreticilerinin, süte zam talebi de kendilerine göre haklı bir talepti ve anlayışla karşılanıp, oranı konusunda müzakereler başlangıçta da yapılabilirdi. Unutulmamalıdır ki, hayvan üreticileri ile süt imalatçıları, sektörde birbirlerinin tamamlayıcısıdır. Birinin eksikliği, diğerine sorun yaratabilmektedir. Süt üretilmezse, ne işlenecektir? üretilen süt de işlenip satılmazsa bu kime yarayacaktır?
Temel gıda maddesi olan süt ve süt ürünlerinin, yapılan bu zamdan sonra, ülke içindeki fiyatının çok pahalanmaması için, devlette üzerine düşeni yapacaktır diye düşünüyorum.
Kıbrıs Türk halkının geçmişinde, İngiliz döneminden beri, kooperatifçilik geleneği vardır. Birçok sanayi ve üretim tesisini, Kıbrıslı Türkler, kooperatif sistemi içinde kurmuş ve uzun yıllar yönetmişlerdir. Daha sonraları, bu kuruluşlar, iyi yönetilmediği için kapanmak zorunda kalmışlardır.
Yaşanan son gelişmeler sonrasında, kooperatifçiliğin önemi ve gücü de bir kez daha ortaya çıkmış durumdadır. Koop-Süt’te oluşturulan kooperatif güç örneği, üretimde bulunan diğer küçük işletmelerin bir araya gelerek büyük kooperatif işletmeler bünyesinde hareket etmelerine ivme kazandırabilir. Ekonomik hayatta tutunmak, mücadele etmek, üretmek, kar etmek ve istihdama katkı koymak ülkeye devinim kazandıracaktır.
Umarım, özel sektör mantığı ile yönetilen Koop-Süt başarılı bir örnek olur ve ekonominin diğer ihtiyaç duyulan alanlarında da(esnaf, hayvancı, çiftçi v.b tarım işletmeleri başta olmak üzere) mesleki dayanışmayla ayakta durabilecek kooperatifler hayata geçer. Unutulmamalıdır ki, birlikten kuvvet doğmaktadır.
