Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) keşif aracı Perseverance bu hafta Mars’ın yüzeyinden kaya örnekleri toplamaya başlayacak. Küçük titanyum tüplerde saklanacak örneklerin gelecekte bir Mars görevinde alınıp Dünya’ya geri getirilmesi bekleniyor.
Görev, Kızıl Gezegen’de yaşam arayışında önemli bir kilometre taşı.
Kaya ve toprak örneklerinin sadece Dünya’daki laboratuvarlarda çözünebileceği düşünülüyor.
Perseverance, Jezero Krateri’ndeki keşif alanından 10 tüp örnek alacak.
Bu tüplerde robotun son 15 ayda kazdığı volkanik ve tortul kayaların bir karışımı olacak.
Ayrıca Mars toprağı ve havasından örnekler de saklanacak.
Parmak büyüklüğündeki tüpün Salı veya Çarşamba günü hazır olması planlanıyor.
Mars’ta oluşturulacak “numune deposu” için Jezero Krateri’nde bulunan “Üç Ok” (Three Forks) adındaki düz alan seçildi.
NASA’nın Mars bilimcisi Mike Meyer bu alanla ilgili, “Yüzeyi bir bilardo masası gibi – gerçekten sıkıcı” diyor.
Bu durum gelecekteki bir görevin buraya iniş yapmasını ve depoya erişimini kolaylaştırabilir.
Meyer, oluşturulan deponun daha çok “B planı” özelliğinde olduğunu söylüyor.
Perseverance, numunelerin kopyalarını gelecekteki bir Mars görevinde eve göndereceği beklentisiyle saklayacak.
NASA, örneklerin gezici aracın içine sıkışması ve burada bozulması riskini almak istemiyor.
Mars görevinin bilimcilerinden Meenakshi Wadhwa, “Üç Ok” deposunun Perseverance’ın bir sorunla karşılaşması durumunda “bilimsel değeri yüksek örneklerin toplanmasını güvence altına aldığı için” oldukça kritik olduğunu belirtiyor.
Kabus gerçekleşir ve Perseverance kaybedilirse, getirme görevi doğrudan Three Forks’a yönlendirilecek.
Pençelerle donatılmış iki insansız hava aracı tüpleri yakalayacak ve onları roket sistemine götürecek. Ardından eve dönüş yolculuğu için örnekleri Mars’tan fırlatacak.
Numuneler neden önemli?
Bilim insanları örneklerin geniş yelpazede analiz fırsatı sağlayacağını düşünüyor.
Volkanik kayalar Jezero Krateri’nin yaşı ve Mars’ın geniş jeolojik tarihini anlamaya yardımcı olacak.
En çok ilgiyi çekecek olan tortul kayaçlar, antik biyolojinin izlerini belirlemeye çalışacak.
Perseverance, bunları Jezero’daki delta yataklarının kalıntılarından çıkardı.
Delta, bir nehrin daha geniş bir su kütlesiyle buluştuğunda yavaşlaması sonucunda biriktirdiği alüvyon ve kumdan oluşan bir yapı.
Yapılar mikrobik organizmaların kanıtlarının bulunması için de elveirşli ortamlar sunuyor.
Nasa gezegen bilimi direktörü Lori Glaze, Mars’ta yaşam sorusunun ancak Dünya’daki gelişmiş teknikler kullanılarak ele alınabileceğini söylüyor:
“Uzaktan algılama cihazlarımızla yerinde birçok şey yapabiliriz, ancak tüm laboratuvar ekipmanlarımızı ve uzmanlarımızı Mars’ın yüzeyine götüremeyiz.
“Bu yüzden örnekleri buraya geri getiriyoruz… Ayrıca örneklere onlarca yıl sahip olacağız ve [örnekleri test etmek için] henüz hayal bile etmediğimiz yeni fikirler bulabiliriz.”
Depoyu oluşturmak bir aydan biraz fazla sürecek. Tüpler, zikzak şeklinde birbirinden yaklaşık 6 m ayrı yerleştirilecek. Kesin konumları daha sonra fotoğraflanacak ve kataloglanacak.
Bu görev tamamlandığında, Perseverance ve keşif helikopteri Ingenuity, görevlerinin bir sonraki aşamasına başlamak için deltanın tepesine tırmanacak.
Gezici araçta ilginç kayalarla doldurulmaya hazır 20’den fazla kullanılmamış numune tüpü var.
İniş platformu, helikopterler, robotik kol ve dönüş roketinden oluşan numune alma görevinin, kabaca iki yıllık bir seyir süresiyle 2028’in ortalarında Mars’a gitmek üzere Dünya’dan ayrılması bekleniyor.
Görev kapsamında Üç Ok deposundan veya -hala çalışıyorsa- Perseverance’tan edinilen numune tüpleri, 2033’te Dünya’ya geri getirilecek.
Proje, NASA ile Avrupa Uzay Ajansı (ESA)’nın ortak girişimi olarak gerçekleştiriliyor.
Plan, geçen hafta Amerikan Jeofizik Birliği Güz Toplantısı’nda tartışıldı.
