Kıbrıs Türk halkının çileli sorunları Osmanlı’nın adadan ayrılması ve İngiliz sömürge idaresinin yerini almasıyla birlikte başladı. 1878’de adanın sahibi olan Türk halkı artık “Rum halkının da altında esamesi okunmayan azınlıktaki bir camaattı!” Nitekim uzunca süre önce İngiliz idaresinin adadaki ilk günlerini anlatan bir İngiliz yazarın Türkçeye tercüme edilmiş kitabını okuduydum. Kıbrıs’ın doğasından insanlarına kadar her bir şeyi anlatıyordu. “İngiliz’den İngiliz, Ermeni’den Ermeni, Rum’dan Rum” olarak söz ediyordu. Fakat kitapta “Türk” kelimesi yoktu. Sadece bir iki sayfada artık kaçınamayacağı için yazmış olacak “Müslüman” kelimesi vardı. Yani Türk halkı o kadar yalnız, silik ve kendi kabuğu içine kıvrık gösteriliyordu! Gözlere bile batmaz, nasılsa Kıbrıs’ın esas halkı olan Rum ve İngilizlerle diğer Hristiyanların arasında sözü bile edilemeyecek yalnızlığında hayatını sürdüren azınlıktaki cemaat olarak işaretlenirdi! Fakat işte bu kadersizlikle Türkiye’sizliğe karşın, Kıbrıs Türk halkı dilini de yaşattı dinini de. Gelenek göreneklerini de… Çünkü Osmanlı dönemi Kıbrıs’ında insanı şaşırtacak kadar bir “kültür düzeyi” ile Kıbrıs gibi bir adanın çapını aşacak “sanat ve zanaatı ile ticaret potansiyeli vardı.”
KIBRIS’TA OSMANLI İZLERİ: Bu konuda kendi cemaat çapımız söz konusu olduğu için “çok” diyebileceğim araştırma kitapları yayınlandı. Mesela bir tanesi Galeri Kültür Yayınları” serisinden Türkçe’ye tercüme edilip yayınlanmış “Kıbrıs’ın El Kitabı”dır. “Samtay Vakfı” da Rahmetli Suna Atun ve Bülent Feyzioğlu imzalı kitapları ile Osmanlı dönemi edebiyatına ait türlü çeşitli kitaplar yayınladılardı ki şiirlerinden, hikâyelerinden romanlarına kadar… Mesela elan Harid Fedai pirimiz de Osmanlı dönemine ait çok değerli araştırmaları ile belgeler kitaplar yayınlamaktadır… Kısaca Kıbrıs Türk halkı mantar gibi yaşamamış, Osmanlı döneminden başlayarak bugünlere kadar uzanan süreçte her zaman azınlıktaki bir cemaat olmasına karşın yazmış, yaratmış, üretmiş, eserler meydana getirmiştir.
Tabii böylesi bir harsı olan toplum ne kimliğini unutur ne de nereden gelip nereye gitmesi gerektiğini… Zaten “vatan millet” kelimeleri ile anlamlaşan “aidiyet” duyguları da bu bilinci çakmıyor mu? Yoksa asırlar sonra adada bir Türk varlığı mı kalırdı eğer mayasına karakteristik özelliklerini öldürmeden yaşatacak o “kültür” dediğimiz can suyunu akıtmasaydı!
Konuyla ilgili kitapları başucumda tutarım. Eskisi kadar değilse de merak ettikçe sayfalarını çevirir okurum. Bu kitaplardan birisi “Kıbrıs’ta Osmanlılar” adlı Prof. Dr. M. Akif Erdoğdu’nun kitabıdır. Osmanlı fethinden sonra Anadolu’dan adaya hangi aileler hangi yörelerden, kaç kişi ve hangi araç gereçleri ile geldilerdi; belgeleri ile kitapta yazmaktadır. İş yerleri, dükkânlar, esnaf ve zanaatkârlar anlatılmaktadır… Mesela Lefkoşa’da 60’ın üzerinde iş yeri vardı ki okudukça çeşitliliklerine hayret edersiniz… Elimde bu konuda yayınlanmış bir son kitap var. İleride “Kıbrıs’ta Osmanlı İzleri” adlı bu kitaptan söz edeceğim. Kitabın asıl değerli olan yanı hem Türkçe hem de İngilizce olarak yayınlanmasıdır. Bu özelliğiyle dışımızdaki yabancı araştırmacı yahut meraklılarına da “Osmanlı dönemi Kıbrıs”ını okuyup bilgi edinme fırsatı veriyor. Kitap Aralık 2014’te basıldı. Yazarı Ali Eftal Özkul. Kendisi Mağusa doğumlu. Şu anda Yakın Doğu Üniversitesi’nde öğretim görevlisi. Zaman zaman bu kitabın sayfalarını karıştırır okurum. Mesela kitapta Rum-Türk evliliklerinden miras sorunlarına kadar olagelen ilişkileri anlatılır. Yahut bir bakarsınız bulundukları yöreleri ile birlikte tüm Kıbrıs’taki “kahvehanelerin” bircik bircik listesi verilmiş. Veya gümrüğe getirilen “yapağıların” miktarları, alınan vergileri listeler halinde uzamakta. Hatta “develerle” ilgili bilgiler var ki “beslenme değerlerinin” parasal hesabı verilmekte. Kıbrıs’ta yabancı ülke konsoloslukların adları bile sıralanmaktadır.
KISACA: Anlıyorsunuz ki Kıbrıs adası Osmanlı döneminde iddia edildiği ve bizi de bu konuda zaman zaman yanılttığınca ne “boştur ne koftur.” Aksine her yönü ile derli toplu düzenlerin adasıdır…
FAKAT: Bir başka gerçek şudur. 1878’den sonra artık Türk ahali için böylesi bir düzen söz konusu değildir. Türk halkı gitgide Rum halkının bir alt kümesi durumuna gelir. Ve gitgide Rum sermayesinin hizmetkârı durumuna düşerken, bir yandan da alnına bugünlere kadar gelecek kaderinin yazısını kazır! Ki bu süre 1974’e kadar meşakkat, zulüm yılları olarak yansır…
Not: Tabi ki amacımız iddiasına çakılı tarih dersi vermek değildir. Zaten bu haddimiz olamaz! Söylemek istediğimiz şudur. Rum’un asırlardır yok saymaya çalıştığı Türk halkı aslında Osmanlı egemenliği içinde bile tek bir köyün Rumca adını değiştirmeyen, tek bir Rum’un dinine diline karışmayan, adadaki Türk halkını çoğaltıp Rum halkını etkisizleştirip silik hale getirmeyi düşünmeyen bir Osmanlı idaresinin asıl sahipleriydi ama hiç kendinden ötesi halkları ezmek düşüncesinde bir ada egemenliğine soyunmadıydı… Yani hiçbir devrede “Rum halkı gibi saldırgan ve şoven olmadı!
