Okulöncesi eğitim kişilik gelişiminde en önemli dönemlerdendir. Ne yazık ki çocuklar dünyaya gelirken doğuş anında eşit değildirler. İçine doğdukları aile ve çevre ne ise eşitlik de o kadardır. Devlete düşen görev çocukların doğuştan var olan eşitsizliğini ortadan kaldırmak; hele sosyal bir devletse.
Özellikle doğuştan yoksulluk ve olanaksızlıklar içine doğmuş olan çocukların ‘eşitsizliğini’ ortadan kaldırmak en önemlisi. Tüm çocukların ileride (yasalar önünde reşit oldukları zaman) birer vatandaş olacakları ve devletin onlardan bazı ‘görev ve sorumluluklar’ yüklenmelerini isteyeceğinden, bütün çocuklarımızı hem fiziksel hem de ruhsal açıdan sağlıklı büyütmek gerekir.
Okulöncesinde en önemli kazanımlardan bir tanesi de ‘öz-düzenleme’ (self-regulation)’dir. Öz-düzenleme becerisi, çocukların ilerideki okul yaşantısına hazırlığı ve sosyal-duygusal yeterliğini destekleyen çok önemli bir beceridir. Çocukluk dönemi bu açıdan çok önemlidir.
Öz-düzenleme ‘çocukların davranışlarını düzenlemek için düşüncelerini ve duygularını kontrol etme becerileri’ni ifade eden geniş bir terimdir. Küçük çocuklar için katılım, esneklik ve sebat gibi erken akademik öz-düzenleme becerileridir (Kagan, Moore & Bredekamp, 1995). Sosyal öz-düzenleme ise ‘çocukların yetişkinlerle ve akranlarıyla sosyal bağlamdaki davranışları ve etkileşimleri yönetme becerileri’ni tanımlamak için kullanılır (Gresham ve Elliot, 1990).
Öz-düzenleme becerisinin kazanılması okulöncesi öğretimi için en önemli amaçtır; çünkü okulöncesi formal kurumlara gelene kadar çocuklar ailelerinden bir takım davranışlar kazanırlar ancak bu davranışlar içine doğdukları çevrenin davranışlarıdır. Bu nedenle farklı ve belki de kültürel bağlamda onaylanmayan davranışlardır.
Okulöncesindeki örgün öğretim sayesinde, öz-denetim davranışları kültürel bağlamdan seçilerek alınır ve çocuklara öğretilip kazanmaları sağlanır. Çocuklar öz-denetim için düşünce ve duygularını kontrol etmeyi kazanmalıdır. Bu amaçla okulöncesinde düşünce ve duyguların nasıl kontrol edileceği, küçük çocuklara düzenlenecek eğitim ortamları ile kazandırılmalıdır. Çocukların aktivitelere katılmaları için cesaretlendirilmeli, aktiviteler esnek olmalı, gerektiğinde çocukların bireylsel özelikleri dikkate alınarak değişiklikler yapılmalı ve en ömenlisi ‘sebat’ etmek için çocuklara rehberlik yapılmalı.
Ayrıca sosyal öz-düzenleme becerisine yönelik yetişkinler ve akranlarıyla, sosyal bağlamdaki davranışları ve etkileşimleri yönetme becerilerini kazanmaları için de yetişkinler ve akranlarıyla çok farklı bağlamlarda birlikte ve işbirliği yapacakları aktiviteler düzenlenmelidir.
Öz-düzenleme becerisi için çok sayıda araştırma yapılmaktadır. Araştırmalarda çocukların yaptıkları aktivite türlerinin cinsiyete göre farklılığının önemi vurgulanmaktadır. Bir araştırmada fiziksel aktivitlere daha çok katılan erkek çocukların çok daha iyi ‘kişilerarası becerilere’ sahip oldukları belirlendi.
Kız çocuklarındaysa daha fazla kitap okuma aktivitelerine katılan ve daha fazla oyun oynayanların ‘kişilerarası becerileri’nin ve ‘öğrenme yaklaşımlarının’ daha iyi olduğunu ortaya koydu. Oyun kız çocuklarında hem uzamsal işleme sürecini hem de sosyal öz-düzenleme becerilerini geliştirmektedir.
Ayrıca çocukların fiziksel aktivitelere katılmalarının özgüvenleri ve sağlılıkları için de yararları olduğunu ortaya koymaktadır (Eime, Young, Harvey, Charity & Payne, 2013). Çocuklara kitap okumak ileriki okul yaşantısına hazırlığın ötesinde (Kagan ve diğerleri, 1995) öz-düzenleme becerilerini de genişletmektedir.
Sonuç olarak literatürdeki araştırmalar, erkek ve kız çocuklarının öz-düzenlemelerinin farklı türdeki aktivetelerden etkilendiğini göstermektedir; ancak en önemli sonuç şu; öz-düzenleme başarı ve sağlık üzerinde uzun vadeli bir etkisi olduğunu göstermektedir. O halde düşük maliyetli seçenekler olan fiziksel aktiviteler, oyunlar ve kitap okuma hem okulöncesi öğretmenleri hem de ebeveynler için asla sırt çevirilecek etkinlikler değildir; aksine hemen ve her an başvurulabilen aktivitelerdir.
