Emekli bir mücahit komutanından dinlemiştim olayı.
15 Temmuz darbesi başladığında köydeki mücahitleri alarma geçirmiş ve mevzilerde çatışma pozisyonu almışlardı.
Merkezden “siz karışmayın bu Rumların iç meselesidir, pozisyonunuzu koruyun” emri gelmişti.
“Bulunduğumuz bölgeden yüzlerce Yunan askeri Baf’a doğru geçti. Yanlarında ağır silahlarda vardı. Belli ki Baf’ta toplanan direnişçileri yok etmeye gidiyorlardı. Biz sadece izledik. Bizi kontrol altında tutmak için bir manga asker bıraktılar ve yollarına devam ettiler” diye anlatmıştı.
Anlattıkları arasında beni en çok etkileyen olay 16 Temmuz sabahı olmuştu.
Mücahitler, köyün dağ tarafından bir kişiyi, köye girmeye çalışırken yakalamışlardı.
Adamın hali perişandı ve kolunda yarası vardı.
Yapılan aramada sadece küçük bir bıçak çıkmıştı üzerinden.
“Adamı sorguladım. Adı Yorgo idi. Solcuydu ve Trodos tarafında Yunan askerleriyle çatışmışlardı. Tam teçhizatlı Yunan askerleri bunları ezip geçmişti. Arkadaşlarının çoğu öldü. Kalanlar etrafa dağıldılar. Baf’a gitmek istiyordu ama arada darbeciler vardı. Birkaç günlüğüne bize sığınmak istedi. Sonra dağ yollarından Baf’a ulaşmayı düşünüyordu. Durumu merkeze bildirdik. “Gönderin gitsin” dediler.
Mücahitlere yanına su ve yiyecek vermelerini ve göndermeleri emrini verdim.
Keşke bu emri vermeseydim. Yürüdü ve anayola yakın bir yerde konuşlanan Yunan askerlerinin üzerine çıktı. Anında infaz ettiler. Silah seslerinden, kurşuna dizdiklerini anladık.”
***
20 Temmuz harekatı adada can ve mal güvenliğini sağlamak amacıyla yapıldı.
20 Temmuzun gerekçesi 15 Temmuzdur.
Eski Rum Yönetimi Başkanı Glafkos Klerides’in değimi ile “20 Temmuzu doğuran neden 15 Temmuzdur.”
15 Temmuz sadece Kıbrıslı Türkler için değil Kıbrıslı Rumlar için de büyük bir tehlike idi.
Nitekim yüzlerce Kıbrıslı Rum solcu veya Makariosçu oldukları için öldürüldüler.
20 Temmuz’da şafak vakti ordu Kıbrıs’a çıkmaya başladığında “şükür ki geldiler de bizi faşistlerden kurtaracaklar” diyen birçok Rum’un olduğu hep anlatılır.
Bugüne kadar hiç konuşulmadı ve tartışılmadı.
15 Temmuz darbesini “Rumların iç sorunu” saymanın gerekçesi ne idi?
Darbecilerin ikinci planının Kıbrıslı Türkleri ortadan kaldırmak olduğuna göre niye darbe karşıtlarına yardım edilmedi?
20 Temmuz harekatını planlayanlar niye darbecilerle darbe karşıtlarını ayırmadı ve harekatı topyekün bir Rum-Türk savaşına dönüştürdü?
***
Tarih tartışabilen ve ders alabilenler için muazzam bir öğretmendir.
15 Temmuzun üzerinden 44 yıl geçti.
Ders çıkarılması için yeterli bir süredir diye düşünüyorum.
