Bilim insanları mentollü ürünlerin neden serinlik hissi verdiğini sonunda kanıtlarıyla ortaya koydu.
ABD’deki Duke Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden araştırmacılar, mentoldeki kimyasal bileşiklerin farelerin nöronlarında, yani sinir hücrelerindeki soğuğa duyarlı iyon kanallarını aktive ettiğini gösterdi.
Mentol yalnızca şeker veya sakız gibi gıdalarda değil, duş jelleri, şampuanlar, diş macunları ve daha birçok üründe kullanılıyor. Bunların ortak noktası da ferahlatıcı soğuk etkisi.
Hakemli bilimsel dergi Science‘ta yayımlanan araştırma makalesinde, “Memeliler, sıcaklıktaki düşüşler veya mentol gibi belirli bileşiklere maruz kalma yoluyla soğuğu hisseder” ifadeleri yer aldı:
Bu soğuk hissinin temeli, TRPM8 adlı iyon kanallarının aktive edilmesidir. Bu kanallar duyusal nöronlarla kendini gösterir ve insanlarda serinlik hissi oluşması için birincil dönüştürücü görevi görür.
İlk başta karmaşık gibi görünen bu sürecin ardında hücresel düzeyde bir biyolojik sistem yatıyor. Tüm hücreler “çift katlı lipit katmanı” adı verilen bir zarla çevrili. Söz konusu koruyucu zar, hücre içine hangi maddelerin girebileceğini, hangilerinin giremeyeceğini belirliyor.
İyon kanalları ise bu zarın içine gömülü durumda. Bunların görevi de bazı gerekli iyonları içeri almak. Bu kanallar basınç, ısı ve kimyasal sinyaller tarafından aktive edilebiliyor.
TRPM8 adlı iyon kanalı için mentol bu tetikleyicilerden biri. Mentol molekülleri, PIP2 adlı bir proteinin yardımıyla önce TRPM8’e mükemmel biçimde bağlanıyor.
Daha sonra pozitif yüklü sodyum ve kalsiyum iyonları, hücre içindeki yükü değiştirerek, nöronlara sinyal gönderilmesini sağlıyor.
Bilim insanları sürecin böyle işlediğini aslında tahmin ediyordu. Ancak yeni araştırmaya kadar bu hipotez kanıtlanamamıştı. Zira önceki araştırmalar memelilerle değil, kuşlar üzerinde yapılmıştı.
Kuşlar da TRPM8 proteinine sahip ama bu canlıların termal ve kimyasal hassasiyetleri memelilerden çok farklı.
O yüzden araştırmacılar, 1970’lerde tasarlanan ama son teknolojik atılımlarla iyice geliştirilen kriyo-elektron mikroskobunu bu kez fareler üzerinde kullandı.
Farelerdeki TRPM8 yapılarının anlık görüntülerini yakalayan mikroskop, proteinin aktive edilmesini sağlayan moleküler mekanizmayı gözler önüne serdi.
Bulgular, genel olarak memelilerde soğuğu algılama sürecinin daha iyi anlaşılmasını sağlıyor.
Araştırma ekibi, bu gözlemlerden hareketle gelecekte iltihaplanma gibi rahatsızlıklar için yeni tedaviler geliştirilebileceğini de düşünüyor.
Independent Türkçe, Phys.org, IFL Science
Derleyen: Çağla Üren
