Bir süre önce Ercan Havalimanının özelleştirilmesi lehine biten tartışmanın bir benzeri bu kez Magusa Limanı hakkında yeniden başladı. Özelleştirme mi daha iyi yoksa özerkleştirme mi? Buna paralel giden fakat o kadar ön planda olmayan bir diğer soru ise kooperatif mi yoksa özel işletme mi? Kıbrıs gibi çok sayıda küçük işletme ve üreticinin olduğu bir yerde kooperatif seçeneğinin getiri ve götürülerinin iyi anlaşılması gerekiyor. Dört sene önce katıldığım Amerikan Şarap Ekonomistleri Yıllık Konferansı sırasında yaptığım ve köşemde de paylaştığım aşağıdaki gözlemler, kooperatif mi yoksa özel işletme mi konusunda sanırım oldukça bilgilendirici.
* * *
Gewürztraminer üzümünün ismini aldığı Tramin kasabası İtalya’nın Otonom Bolzano Yönetiminin olduğu Güney Tirol bölgesinde bulunuyor. Dünyanın en iyi şarap araştırma kurumlarından birisi olan Laimburg Tarım ve Orman Araştırma Merkezi de burada. Bu araştırma merkezi haziran ayında konuşmacı olarak katıldığım Bolzano’daki Amerikan Şarap Ekonomistleri Yıllık Konferansı’nın en büyük sponsorlarından biriydi. Merkeze ek olarak Güney Tirol Şarapları isimli bölge şaraplarını tanıtmak için uğraşan yarı resmi bir kuruluş da konferansın en büyük yedi büyük sponsoru arasındaydı. Konferansı organize edenler, çoğu Amerika ve Avrupa’dan olan 200 kadar katılımcı üzerinde bölge şaraplarıyla ilgili en iyi intibahı bırakmak için çok uğraştılar. Bana göre bunu yapmakta son derece başarılı da oldular.
* * *
Bölgenin doğal güzellikleri, yemeklerinin tadı ve şaraplarının kalitesinin yanında en fazla dikkatimi çeken şey, sponsorlar arasında olan Alois Lageder ve Tramin isimli şaraphanelerin ki bunlardan birincisi tek bir şahsa ait özel bir kuruluş diğeri ise 240 üyeli bir kooperatif, birbirlerine ne kadar benzedikleri oldu.
* * *
Bio-dinamik şarap üretimi yapan Alois Lageder bize sıcağın altında büyük bir heyecan ve inançla, aynı zamanda da alçak gönüllü fakat gururlu bir şekilde bağlarını gezdirdi. Sorulan sorulara fazlasıyla doyurucu cevaplar verdi. Başında hasır şapkası, ayağında dökülen ayakkabıları ve üstündeki beyaz pamuklu gömleği ile altmış yaşlarında, üzerinde bir gram yağı olmayan ve büyük ihtimalle Euro milyoneri olan bu mütevazi adamı dikkatle dinledik. Kendi bağlarında yetiştirdiği üzümlerden, bir taraftan bölgenin geleneklerine bağlı kalırken diğer yandan da deneysel çabalar içine girerek, elde ettiği şarapların kalitesini sürekli daha da yükseltmek için neler yaptıklarını öğrendik.
* * *
Yıllar boyunca düşük fiyatlı şaraplar satan küçük şarap üreticilerinin olduğu Tramin kentinde on yıl kadar önce İtalya’nın en iyi mimarlarından biri tarafından dizayn edilmiş on milyon Euro’luk ultra modern Tramin kooperatif şaraphanesi yapılmış. 240 üretici yetiştirdikleri üzümleri sıkıp ucuz şarap yapmak yerine üzümlerini kooperatife vermeye başlamışlar. Kooperatifi üyelerin gelirlerini en fazlalaştırma prensibi ile hareket eden profesyonel bir idare yönetiyor. Bu idarenin 240 üreticiye üzümlerini ne gün toplamaları gerektiğini, o yıl ürettikleri üzümün kalite ve miktarına göre ne kadar para alacaklarını söyleme yetki ve otoritesi var. Aynı zamanda şaraphanenin giriş, orta ve yüksek kalite şeklinde üç kategorideki şaraplarının üretiminde hangi üzümlerin kullanılacağından, şişelemenin ne zaman yapılacağına kadar tüm üretim kararlarını da kooperatifin idaresi veriyor. Üst düzey bir yöneticinin bize yaptığı sunuşta gösterdiği, 240 üreticinin zaman içinde sattığı şarapların ortalama fiyatları ve gelirlerindeki artış son derece çarpıcı idi.
* * *
Bir yanda yaptığına inanan ve sahibi olduğu şaraphanede en iyi şarapları üretip kazancını en fazlalaştırmaya çalışan Bay Lageder, diğer yanda ise tek başlarına ucuz şaraplar satmaktan vazgeçip, bir kooperatif kuran ve bunu yapabilmek için gerekli haberleşme ve koordinasyonu sağlamada profesyonel yardımı alan ve her şeyi liyakate dayalı yapan 240 küçük üretici. Birbirinden sadece 5-10 mil uzakta olan, dıştan bakıldığında tamamen farklı görünen fakat yakından bakıldığında birbirine çok benzediği anlaşılan, yaptığı işi en iyi şekilde yapmaya çalışan ve bunda da büyük oranda başarılı olan iki şaraphane.
* * *
Bir gün arayla ziyaret ettiğimiz bu iki değişik şaraphanede, adapte edilen model kadar adapte edilen modeli en iyi bir şekilde çalıştırmanın ne kadar önemli olduğunu görmemek mümkün değildi.
* * *
