2019 Bütçesi 3 aylık uygulama sonuçları bu hafta içinde Maliye Bakanlığı Bütçe Dairesi tarafından açıklandı. Çıkan sonuçlara göre Toplam giderler 1milyar 436milyonTL , toplam Gelirler ise 1milyar 416 milyon TL, açık 19.9 milyon TL sı olmuştur.
Yerel Giderler ve Yerel Gelirler olarak yapılan ayırımda ise 1milyar 363 milyon TL yerel Giderler ve 1milyar 416 milyon TL Yerel Gelirler olarak 53.2 milyon TL fazla verdi. Ancak bu üç ayda hizmetlerin yürütülmesi için ilgili Bakanlıklara ve Kurumlara gerek ihale gerekse hizmetler için verilen nakit ve tahsis edilen avanslar toplamı ise 372 milyon TL olup, fazlalık avanslardan düştükten sonra 319 milyon TL açık gerçekleşti. Gelirlerde bu 3 aylık dönemde geçen yıl aynı dönemine göre % 40 kadar artış gerçekleşmiş ancak fiili harcamalarda bu üç ayda % 52 artış dolayısıyla %12 bütçe açığı var. Artışların geçen yıldan beri artan enflasyon etkisi olduğunu biliyoruz. Özellikle döviz şokundan sonra önlenemeyen fiyat artışları enflasyonu körüklemiş ve enflasyon oranı TL’sına karşı yükselen döviz kurlarından kaynaklanan ve Türkiye’de yıllık ortalama son aylarda % 20 civarlarında çıkan enflasyona göre, KKTC’de, % 10 kadar fazlalıkla % 30’larda gerçekleşmektedir. Bunun Bütçeye yansıması olacağı belli idi.
Yayınlanan rapora göre, ayrıca öngörülen 1milyar 270 milyon TL, TC Yardım ve Kredileri de bu yıl henüz gerçekleşememiştir. Ve 3 aylık uygulama raporuna göre bu süre zarfında TC Hibe ve Krediler kısmında her hangi bir transfer yapılmadığı görülmektedir. TC-KKTC arasında Protokol anlaşmasına bağlı olduğu yetkililerce de ifade edilmekte olan TC yardım ve kredilerinin bu süreden sonra transferi KKTC ekonomisi ve yatırımları için zaruri bir beklentidir.
Bu durumda finansmanı TC kaynaklı olup, yapılması elzem olan harcamaların da yerel gelirlerden karşılandığı anlaşılmaktadır.
Gelirler; 3 aylık sürede tüm gelirlerin, dolayısıyla Yerel gelirlerden oluşan 1 milyar 416 milyon TL’nin dağılımına bakarsak ;
Vergi gelirlerinden; Gelir Vergisi tahsilatının toplam gelirlerin %21’ini, Kurumlar Vergisinin % 4 gibi çok cüzi bir oranını, mülkiyet vergisi ve motorlu araçlar vergisi olmak üzere bu iki direk vergi kapsamındaki vergilerin %5.5 olarak 3 aylık direk vergiler toplamının, tüm Yerel Gelirler içindeki payının % 30.5’unu teşkil ettiğini, geriye kalan toplam % 70’e yakın verginin dolaylı vergiler olduğunu görüyoruz.
Dolaylı vergilerden KDV’nin (dahilde ve ithalde) toplam yerel Gelirler içinde %20.5’unu, Harçlar ve diğer vergilerin, toplam gelirler içinde % 10.5’unu, Fiyat İstikrar Fonu tahsilatının toplam gelirler içinde % 12’sini, ve Vergi dışı Bütçe gelirlerinin ise toplam yerel gelirler içinde % 22’gibi büyük bir oranını teşkil ettiğini görüyoruz.
Yukarıdaki rakamlar içinde açıkça görülen Kurumlar Vergisinin toplam Yerel gelirler içinde gülünç bir oranda (%4) bulunduğunu ve beyana dayalı şirket ve kurumların, gelirlerini hakiki veya insaflı beyan etmedikleri ve ülke ekonomisinden sağlanan gelirlerden ülke ekonomisine yeteri bir pay verilmediği veya devletçe alınmadığıdır.
Yine tekrarlamak gerekir ki kayıt dışı gelirlerin ülkede yarattığı her türlü dengesizlikleri, sosyal bozuklukları, gelir dengesizliklerini gidermek, vergi adaletini sağlamak ve devletin bu ülkeye ve insanına hizmet götürebilmesi için, İktidarın, sosyo- ekonomik durumu bozan ve suçları teşvik eden bu ortamı temizlemek ve düzenlemek için birincil görevi her yıl gittikçe artmakta olan kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması gerekliliğidir. Ve devletimizin de kaynağı belli olup saklanan ve gizlenen ile, kaynağı belli olmayan gelirlerin -ki suç gelirleri dahildir-, yasalar uygulanmak suretiyle, belirlenerek devletin payını almasıdır.
Enflasyon; Nisan 2019 enflasyonu DPÖ yayınına göre KKTC’de %3.95 ve yıllık enflasyon % 30.77’ye yükseldi. Bu ay geçen aya göre bir miktar daha yüksek oldu. En yüksek ana kalemler giyim ayakkabı % 10 küsur ile, Konut (su, elektrik, gaz ve akaryakıt fiyatları) % 7.85 oldu. Konut giderlerinde fiyatların tespit edilirken enflasyonu körükleyeceği daima göz önüne alınmalıdır.
Türkiye’de Nisan 2019’da aylık enflasyon %1.69 yani KKTC’den yarıdan daha az, yıllık enflasyon ise %19.50 yani KKTC’den %11.27 daha düşük görünüyor. KKTC’deki Fiyat yüksekliklerinin dikkate alınmasında yarar var, denetime ihtiyaç olduğunu gösteriyor.
