Ekonominin içinde insan var ama bilinenin aksine ekonomi insan yapması bir şey değildir. Ekonominin kuralları, doğa,tıp,fizik-kimya-bioloji kurallarından esinlenir,hatta ekonomi bu pozitif bilimlerin sosyal yansımasıdır. Ekonomi bireylerin motivasyonlarına,teşviklerine göre çalışır.Özetle,ekonomi ; doğanın kendisi,serbest piyasa demektir.
Eğer gerekli şartları sağlayabilirseniz; serbest piyasa size,büyümeyi,refahı,istihdamı garanti eder ama “ adil gelir dağılımını ve dışssallıkları ” çözmede kısmen başarısızdır.İşte devlet dediğimiz mekanizma bunları çözmeye çalışır,serbest piyasanın olumsuz yönlerini minimize etmeye çalışır.Devlet, insan kaynaklarının hem iyi yetişmesi için hem de bireylere fırsat eşitliği sağlamak için sağlık ve eğitime öncelik veririr ve bu alanı sadece özel sektöre bırakmaz.
Halbuki,KKTC devleti tam tersini yapıyor ve kaynaklarını tarumar ediyor,ekonomide vakumlar yaratıyor,populizm ve yozlaşmaya çanak tutuyor, adil gelir dağılımını bozuyor ve fırsat eşitsizliğini derinleştiriyor.Neden mi? Çünkü, KKTC devleti üzerine vazife olmayan işleri inatla yapmaya çalışıyor.
KKTC devleti, ekonomide düzenleyici-denetleyici olması gerekirken,halen bu yüz yılda “ üretici ve işletmeci ” fonksiyonda işler yapmaya,ekonomiye ve FİYAT’a (halbuki devlet fiyat belirlemez,fiyatın piyasada serbest-rekabet ortamında oluşmasını sağlar,çünkü belirlerse suni çarklar yaratır)taraf oluyor.KKTC devleti uygulamaları ile bir taraftan en ileri ahbap-çavuş kapitalisti,öte yandan da en sosyalist ülke modelindedir.
Ne yapılması gerekir?
KKTC ekonomisinin mevcut çözümsüzlük şartlarında normalleşmesi ve büyümenin önü açılması için ; bri taraftan YASAKÇI-KORUMACI İTHALAT REJİMİNİ terketmesi; öte yandan da ÖZELLEŞTİRME ve LİBERALİZASYON politikalarını topyekun hayata geçirmesi gerekir.
Yasakçı-korumacı ithalat rejimini çok anlattık,sonra yine anlatırız.Özelleştirme ve liberalizasyon politikalarına bakalım…
Özelleştirme ve liberalizasyon politikaları ile çok yönlü hem kamuda hem özelde sinerjiler ortaya çıkacaktır.Bu 2 politikanın sağlıklı çalışması için REKABET KURULU ve liberalize edilecek sektörlerdeki DÜZENLEYİCİ-DENETLEYİCİ ÜST KURULLAR’ın çok iyi çalışması-kurulanması lazım.Aksi,tekelcilik,aksak rekabet ile tüketici refahını çalar.
KKTC devleti, acilen hale hazırda üretici-işletmeci olarak devam ettiği “ başta enerji,telekomünikasyon,deniz limanları(marina-cruize dahil),bankacılık,tarım,ulaşım..vs” gibi hayatın bir çok alanından -sektörlerden çıkması lazım.Özellikle,mümkün olduğunca işletmeci nitelikli hizmetlerini özele devretmesi lazım.
Buna eş zamanlı elinde kullanmadığı birçok emlak gibi varlıkları(Vakıflar dahil) ve değilen tüketici ihtiyaçları ve dünyaya göre yeni hizmet alanlarında YAP-İŞLET-DEVRET’leri devreye sokarak ekonomiye katkı sağlaması lazım.Bu alanlarda hem devlette hem belediyelerde müthiş potansiyeller var.Ekonomi,varlık ve potansiyel yaratma sanatıdır.
İnanın çok büyük bastırılmış ve atıl kapasiteler üzerinde oturuyoruz,halbuki bunları mevcut çözümsüzlük şartlarında bile çok etkili kullanabilir ve ekonomiyi büyütebiliriz,yeter ki niyet,vizyon ve bu işleri,bu aletleri,enstrümanları kullanmasını bilen insanlara yetki verelim.
Bunlar yanında; hükümetin iş ve yatırım iklimini iyileştirmek ve rekabet edebilirliği artırmak için YATIRIM ORTAMINI İYİLEŞTİRME KOMİTESİ’ni performans sistemi ile kullanması lazım. YATIRIMLARI GELİŞTİRME ve DESTEKLEME AJANSI(YAGA) da yeniden revize edip güçlendirerek,bilhassa yabancı büyük yatırım projelerine yönlendirilmesi gerekir.
Özetle,KKTC’nin ekonomide zihniyet devrimine ihtiyacı var.Aksi halde,çözümsüzlük şartlarının devamında “ yüksek kamu borç stoğu,yüksek kamu finansman açığı,yüksek özel sektör-tüketici borçluluğu,kabiliyeti kısıtlanmış bankacılık sektörü ve gizli şüpheli alacakları” ile 7-8 yıldır patinaj yaptığı kısır-döngüde boğulmaya devam edecek.
Son tahlilde,ekonomiyi prangalarından acilen kurtarmamız lazım.Kurtalım ki, büyüsün,refah ve istihdam yaratsın.Bizim epey bir süre % 6 -7 bandında yıllık büyümeye ihtiyacımız var,aksi halde mevcut yapısal ve stok sorunlar bizi akrep gibi sokacak.
