KKTC’de enflasyon oranı %98 in üzerinde çıktı. 5 aylık enflasyon ise %43. TL’nin bir yıllık dolar karşısında değer kaybı %100 civarında.
Her eve her sektöre maliyeti olan, yaşamı direk etkileyen akaryakıt fiyatları 2021Mayıs’ta 5.61 TL/litre iken, bir yılda 23.81TL/litre yani %420 artış, elektrik ücretleri konutta %260’ın üzerinde gaz fiyatları 10 kg’lık tüp %200’ün üzerinde artış, sebze meyvede uçmuş ve üstelik her markette farklı fiyatlarla bir fiyat anarşisi yaşanmakta ve halk bu anormal fiyat artışları karşısında bırakınız geleceğini günlük yaşamı için mücadele içinde geleceğini çocuklarını nasıl eğiteceğini hayatlarını nasıl kazanacağı kaygısı içinde asgari ihtiyaçlarını karşılama derdine düşmüş iken, bir kısım azınlık da bu enfalsyon ve fiyat anarşisinden ve kontrolsüzlüktelerden yararlanarak servetine servet eklemekte, vergisini ödememekte daha devletten ne kadar avantaj sağlayabilirim derdinde her iktidar olanın peşinden sırf menfaat sağlamak için ayrılmamakta, ve toplumda iki sınıf türemektedir.
Bu fiyatlar ne enflasyonla ne de döviz fiyatlarıyla da uyuşmuyor. Akaryakıtta dünyada % 50 artış, enflasyonda % 100 olmuş halbuki KKTC akaryakıt fiyatlarında % 420, gazda diğer mallarda da enflasyonla bağdaşmayan anormal fiyatlar karşısında halk çaresiz kalmış durumda. Maliyetler açıklansın. Kontrol yok!
Bu mu idi bu ülkenin toplum yapısı? homojen ekonomik durumu?, orta direğin yok edilişini yaşıyor? Hele sabit gelirlilerin alım gücünün bu kadar aşağıya çekilmesi? Kazanan alın teri ile kazansın sermaye büyüsün en büyük hedefimiz ve arzumuzdur. Ancak bu mal ve hizmet üretiminden olsun, temiz kazanç olsun, istihdam artsın. Yatırım artsın. Ancak bizde bunlardan ziyade istismar, haksız kazanç, fırsatçılık ve kayıtışılık ve devlete bir kuruş vergi ödemeyen veya ödeyenler de en düşük ücretlinin ödediği vergi miktarı bile değil!!. Gazetelerde yayınlanan vergiler gülünç! Peki siyasi iktidarlar bunu görmüyor mu?
Kazanç’tan vergi alınmadığı cihetle, vatandaşın sırtına dolaylı vergi olarak Hükümetlerce sürekli olarak yüklenilmektedir.
2000’li yılların ortalarına kadar alım gücünü muhafaza etmek için KKTC’de, ta 1960’lardan beri sistem olan Kıbrıs’ta mücadele yılları hariç 1974’den, hatta 1971 de kadrolanmalarla beraber başlayan eşel Hayat Pahalılığı ile başlayan eşel mobil sistemi uygulanmakta idi. Bu daha önce yine orada yönetici olduğum dönemlerde 4 ayda bir sonra 3 ayda, Maliye bakanı olduğum dönemde de 2 ayda bir ve ek olarak ilk defa mini konsolidasyon da eklenerek 1Ocak 1994’den itibaren devam etmiş, bu meblağlar ekonomiye piyasaya, kazançlara, konuta, arabaya, bankalar sistemine akmış ve etkin vergilendirme ile de ilk defa bütçe denkliği sağlanmıştı, ki FİF da bütçe dışı idi ve akaryakıt ve diğer ana mallar sübvansiye ediliyordu.
Maalesef sonraları 2000’ li yılların ortalarına doğru konsolidasyon kaldırıldığı gibi, 2009 yılında Yasa değişikliği yapılarak Türkiye’de olduğu gibi 6 ayda bir hayat pahalılığı ödemesi getirilmiş, ve yüksek enflasyon dönemlerinde artan hayat pahalılığı 6 ay sonra ödendiği ve yılda iki defaya indirildiği cihetle, zaten zaman içinde orta kesim olan ücretlilerin de alım gücü azalmış ve bu esnafı da zaman içinde menfi etkilemiş, küçük işletmeler ya çok zor sürdürülebilir olmuş, ya da kapatılmıştır.
Şimdi zincir marketler mahallelere kadar işletmelerini genişlettikleri halde rekabet yerine bazıları da fiyatları belirlemekte veya anlaşmaktadırlar. Rekabet etmek isteyen çok az market olsa da mesafeler dolayısıyla akaryakıt fiyatları çok yükseldiği cihetle alıcıyı da caydırmaktadır.
Hükümetlerin yapması gereken fiyat ve kalite kontrolü ile akaryakıt, elektrik, gaz gibi ekonominin her sektörünü etkileyen ve konut masraflarını arttıran bu diğer süt, ve süt ürünleri gibi çocuk mamaları temel malların maliyetlerinin kontrol ve azami fiyatla devletçe Fiyat İstikrar Fonu’ndan sübvansiye edilmesidir. Halkı koruma budur.
Hükümetler maalesef fiyatları düzenleyici kurumsallaşmış devlet kurumlarını maalesef ulaşımda KTHY’yi 2010’da, gıda ve temel maddelerde ETİ’yi 2binlerin ortalarında tasfiye etmiş, akaryakıt gibi ekonominin temel malını ithal edip kontrolü sağlayan kamu kuruluşu olan Petrol Şirketini 2006 yılında kâr ettiği halde kârlı bir şekilde iken İki kişiye özelleştirmiş, ayrıca Geçitkale havaalanını uzun süredir kiralamış, en son kalan bir Ercan Hava Alanını bile Hükümetler bilinçsiz ve kurallara ve müeyyidelere bağlanmadan ve kontrol mekanizmasını da bırakarak, bu gün Hükümetlerin ellerinde tüm ekonomiyi, ulaşımı ve fiyatları düzenleyici rol oynayan bütün Vasıtalarını ve Kurumlarını yok etmiştir.
Ki bu Kurumlar Devletin kuruluş yıllarından itibaren kurumsallaştırılarak çalışmakta idi ve devletin yedeklediği 2 hava alanı vardı. Bir ada ekonomisinde bu tür yatırımlar ve hizmetler, alım gücü ile birlikte artırılacağına yok edilmiştir. Kayıtdışı davrananlar hariç.
Cypruvex’i yıllar öncesinde devreden çıkararak özele devredilmiş ve şimdi de İradesini kullanamayacak duruma gelmiştir.
Ayrıca Ekonomi Bakanlığına bağlı Sanayi dairesi ve Ticaret dairesi bünyesinde bulunan ve sürekli görevde olan maliyet tespit ve kontrol ekiplerini de dağıtmış olmalı ki çarşıya tam teslim duruma düşmüştür.
Maalesef gittikçe top yekün ekonomimiz çok daha kalkınacak yerde şimdilerde halkın yaşantısı ve alım gücü bakımından keskin bir şekilde ikiye ayrılmıştır. Böyle devam ederse Yakında mahalleler de yaşam tarzına göre ayrılmasın!!!
Bu yüksek enflasyondan kaynaklanan çaresizliklerden kamu düzeni de bozulmuştur. Hırsızlık, şiddet, uyuşturucu, dilenenler bunlara halkımız son yıllar veya dönemlere kadar yabancı idi şimdi iç içe. Her gün basını okuduğumuzda izlediğimizde suç oranları artmakta olduğunu herkesin gördüğü gibi istatistiklerden de bellidir.
Yeni Hükümetin; KKTC’nin, halkının genelinin, ekonomik, mali, alım gücünün arttırılması, piyasa’daki fiyat anarşisi ile kamu düzeni ile ilgili özellikle de kayıt dışılık konusunda, -çünkü kayıt dışılığın içinde her şey, her haksızlık adaletsizlik ve suç gelirleri var-, tüm bu konulara acil ve etkin çareler üretmesini acil gündemine alması gerekir.
