Özellikle enflasyonla mücadelede finansal istikrar fiyat istikrarı kadar önemlidir. Bu yüzden finansal istikrar raporları bizim için önemli dokümanlardır. KKTC Merkez Bankası’nın 2021 yılı raporunu incelediğimizde hane halkının ve özel sektörün borçları dikkat çekiyor.
Bankacılık sektörü aktif toplamı 79,643 milyon Türk lirasına yükselmiştir. Aktiflerinin yüzde 90’ı hane halkı ve özel sektöre verilen kredilerden oluşuyor.
Bankalar 2021 yılında 2020 yılına oranla verdikleri kredileri %40 civarında artırmışlar. Verdikleri krediler yurt dışı krediler değil yurt içi krediler. Alınan borçlar nereye kanalize oldu? Büyük çoğunluğu önceden alınmış borçların faizlerine gitmiştir. Kredilerin üzerine faizler tahakkuk ettirilmiş ve hacim büyümüştür. Özel sektörün büyük çoğunluğu döviz kredisinde ve de döviz yükü çoğalmış.
Dolayısıyla özel sektörü borç geri ödemede en çok etkileyen gelişme kur hareketleridir. Bu açıdan kur hareketleri finansal istikrarın bel kemiğidir.
Bankacılık sektörü kredileri 2021 yılının sonuna göre brüt 18 milyar Türk lirası büyüdü. Aktif kredilere baktığımızda bunun yaklaşık yüzde 20’si bireysel kredilerden oluşuyor. Bireysel kredilerin içerisinde 1,004,000.00 milyar kredi kartı borçluları aktif kredileri içerisinde 7,472 milyar Türk lirası bireysel krediler. Bundan şu anlaşılıyor, bireysel krediler almış başını gidiyor ve bu krediler faizlerin değişiminden etkileniyor.
Borçlu olan hane halkının gelir düzeyi yapısı ücretli ve tahminen yüzde 40’ı kamu çalışanı, geri kalan yüzde 60’ı özel sektör çalışanı. Bu durumda borçlu olan hane halkının ortalama gelir düzeyi 4,000.00 – 5,000.00 TL arası. Özetle büyük çoğunluk geliri yetmediği için kredi almış, kredi kartı borçlarına baktığımızda önemli bir borç ortaya çıkıyor. 1,004.00 milyar Türk lirası. Çoğu hane halkı kredi kartı ile 6-12 arası vade kullanıyor. Eskiden kredi kartlarında kullanılan vadenin büyük çoğunluğu üç aydı. Şimdi 6-12 ay arası değişmektedir. Yani hane halkı borçluluğunu daha uzun zamana yayıyor. Çünkü ödeme kabiliyeti yok.
Merkez Bankası raporuna tekrar değinirsek görüyoruz ki aslında hane halkı ve özel kesim 2020’ye oranla borcunu %15 daha fazla yükseltmiş. Bunun sebebi ise yatırımlarının dondurulması ve hane halkının ise gelir azlığından dolayı borç almaya mecbur kalması.
Aslında piyasa hareketlerini ve verilerini iyi analiz edersek, şu sonuca ulaşabiliriz ;
Hane halkı kredi kartı ile sadece harcama yapmıyor, önemli oranda da borç taksiti ödüyor. Çıkartabileceğimiz bir başka sonuç ise, hane halkı önemli oranda borçlanıyor. Borç geri ödemesi yapılırken de yine borçlanıyor. Çünkü geliri yetmiyor. Bu durumda hane halkı büyümüyor sürekli borçlanıp açık veriyor. Yani iki yakasını bir araya getiremiyor. Esas sorunumuz bunda. Büyüme olmuyor, borçlar ise artıyor.
