Kıbrıs Türk Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz, salgının ekonomiye etkisinin yüzde 14,3 oranında küçülme olacağını tahmin ediyor.
Deniz: KKTC ekonomisini zorlu bir sürece soktu
Deniz, ekonomik aktivitenin yavaşlaması sonucu kamu gelirlerinin azalmasının, KKTC ekonomisini zorlu bir sürece soktuğunu söyledi.
Temelleri 15 Kasım 1958’de bir grup iş adamı tarafından atılan, 14 Mayıs 1959’da da resmen kurulan ve Kıbrıslı Türklerin uluslararası statüye kavuşan ilk kuruluşu niteliği taşıyan Kıbrıs Türk Ticaret Odası’nın Başkanı Turgay Deniz, Türk Ajansı Kıbrıs (TAK)’a, Covid-19 salgınının Kıbrıs Türk ekonomisine etkilerini rakamlarla değerlendirdi.
Deniz, ülkede Mart 2020’den itibaren güçlü bir şekilde hissedilen Covid-19 salgınının ekonomiyi olumsuz etkileyerek, geçen yılın ekonomik kayıplarla geçmesine yol açtığını söyledi.
Talep düşüşü ve daralma
Salgına yönelik alınan kapanma tedbirlerinin iş yerlerinin kapanmasına ve ekonomik aktivitenin durmasına veya yavaşlamasına yol açtığını belirten Deniz, “Birçok ülkede olduğu gibi başta turizm ve yükseköğretimdeki kayıplardan kaynaklı olarak, KKTC ekonomisinde de önemli ölçüde bir talep düşüşü ve ekonomik daralma kaydedilmiştir. KKTC ekonomisinin 2020 yılı sonunda yüzde 14,3 civarında küçüleceği tahmin edilmektedir” dedi.
Yolcu sayısı yüzde 78; geceleme yüzde 82 azaldı
2019 yılında hava ve deniz yoluyla gelen yolcu sayısının KKTC uyruklular hariç 1 milyon 749 bin 979’ken Mart ayında başlayan pandemi sonrası, 2020 yılında bu sayının yüzde 78 oranında azalarak 388 bin 837 olarak gerçekleştiğini bildiren Deniz, konaklayan kişi sayısının da 2020 yılında, bir önceki yıla göre yüzde 79 düşüşle 244 bin 614 olduğunu; geceleme sayısının ise 4 milyon 456 bin 543’ten 791 bin 959’a düşerek yüzde 82 azaldığını ifade etti.
İşsizlik yüzde 10,1
Birçok sektörün kısmen veya tamamen kapanması sonucunda ortaya çıkan ekonomik faaliyetlerdeki yavaşlamanın, işgücü piyasasını da olumsuz etkilediğini ve 2020’de pandeminin etkisiyle işsizlik oranının yüzde 10,1’e yükseldiğini kaydeden Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz, diğer göstergelerle ilgili şu bilgileri paylaştı:
İthalat yüzde 20 daraldı; ihracatta yüzde 22 artış yaşandı
“2020 Ocak-Kasım döneminde; TL’de yaşanan değer kaybı, yabancı öğrencilerin ülkelerinde olması ve turist sayısındaki ciddi azalmanın da etkisiyle 2020 yılının ilk 11 ayında ithalatın bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 20 daraldığı görülmektedir. İhracatta ise yüzde 22 oranında artış yaşanmıştır.
Kamu gelirleri azaldı
Ekonomik aktivitenin yavaşlaması sonucu kamu gelirlerinin azalması, KKTC ekonomisini zorlu bir sürece sokmuştur. 2020 yılında gelirler bütçesinde 5,4 milyar olarak tahmin edilen vergi gelirlerinin 4,9 milyarı tahsil edilebilmiştir. İthalatta alınan alınan gümrük vergisi yüzde 5,23, katma değer vergisi ise yüzde 17,4 gerilemiştir.
Bahsi geçen dönemde, kamunun ayrıca dahilde alınan katma değer vergisi gelirleri yüzde 10,7 oranında gerilemiştir. Mahalli gelirlerin yerel giderleri karşılama oranı 2019 yılında yüzde 96’yken, 2020 yılında yüzde 87 seviyesine kadar gerilemiştir.”
“Ekonomi canlanınca devletin gelirlerinde de artış gözlemlenecek”
Kıbrıs Türk Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz, ekonomik çarkların yeniden dönmeye başlaması ve ekonomik aktivitenin normalleşmesiyle kamu gelirlerinin de bu doğrultuda fayda sağlayacağının açık olduğunu ifade ederek iç ve dış talebin artması ve dolayısıyla ekonominin canlanmasına bağlı olarak, devletin gelirlerinde de artış gözlemleneceğini söyledi.
“Aşılama, salgını sona erdirmenin, sürdürülebilir ve hızlı ekonomik iyileşme sağlamanın en etkin yolu”
Deniz, bu dönemde yapılması gerekenlerle ilgili görüşlerini paylaşırken aşılamanın önemini vurguladı.
“Hepimiz kabul ediyoruz ki, aşılama, salgını sona erdirmenin, sürdürülebilir ve hızlı ekonomik iyileşme sağlamanın en etkin yoludur. Bu nedenle aşıların en kısa sürede tedarik edilmesi ve yaygınlaştırılması en önemli önceliğimiz olmalıdır” diyen Deniz, Covid-19 aşılama sürecinin yaz aylarına kadar tamamlanmasının hayati önem taşıdığını düşündüklerini ifade etti.
Deniz, aşılamanın, salgın önlemlerinin kademeli olarak kaldırılmasına olanak tanıyarak lokomotif sektörlere, turizme ve yükseköğrenime ekonomik iyileşmeyi başlama fırsatı verecek kesinlik ortamı yaratacağını söyledi.
Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz, turistlerin gelişi ve yabancı öğrencilerin yerinde öğrenim için KKTC’ye geri dönmesinin, ülke ekonomisinin diğer tüm sektörlerine yayılma etkisi yaratacağını, çok ihtiyaç duyulan iç ve dış talebi canlandıracağını ve salgının kamu maliyesi üzerindeki yükünü hafifleteceğını anlattı.
“Öğrencilerin gelişi sürerse ekonomiye taze kan olacak”
“Öğrencileri getirmeye başladık. Gerekli koruyucu önlemleri alarak bu işi devam ettirebilirsek ekonomi için taze kan olacak” diyen Deniz, turist girişlerinin 1 Nisan’da başlamasının hedeflendiğine işaret ederek gerekli planlamanın yapılması gerektiğini kaydetti.
“Türkiye ile anlaşma memnuniyet verici”
Deniz, Ankara’da imzalanan TC-KKTC İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması’nın memnuniyet verici bir gelişme olduğunu ifade ederek şöyle konuştu:
“Bugünlerde taze para girişi çok önemli. Bu anlaşma gerektiği şekilde uygulanırsa bir yıl içinde 3 milyar 250 milyon TL taze kaynak sağlanmış olacak. Bu kaynağın 100 milyon TL gibi önemli bir bölümünün e-devlet projesinin tamamlanması için harcanacak olması da olumlu bir bir gelişme olarak kaydedilmiştir. E-devlet projesinin yaşama geçirilmesinin ve kamusal faaliyetlerdeki verimliliğin artırılmasının önemi, salgın süresince bir kez daha ortaya çıkmıştır ve bu projenin tamamlanması ekonomik faaliyetlerin hız kazanması bakımından büyük bir gereklilik oluşturmaktadır.”
Kıbrıs Türk Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz, ayrıca, salgın nedeniyle yaşanan talep düşüşünü telafi etmeye, piyasalara nakit akışı sağlamaya, istihdamın korunmasına yönelik önlemlerin alınmasına ve özel sektöre bu yönde desteklerin sunulmasına önem verilmesi gerektiğini söyledi.
“Özel sektör üzerindeki yükler hafifletilmeli”
Deniz, “Hükümetin bu konuda yapabileceklerinin sınırlı olabileceğini dikkate alırsak, devlet de özel sektör üzerindeki yükleri hafifletmelidir” dedi.
