Ceza, vurma ve dayak istenilen davranışın yapılma sıklığını artırmaz. Anne – babalar, öğretmenler ve diğer çocuk bakıcıları bunu bilmelidir. Ayrıca şu da iyice bilinmelidir şiddet şiddeti doğurur.
Şiddet uygulayana kişi ilerde aynı şekilde cevap verir. Dayak atılırsa dayak atılır. O nedenle şiddet istenilir bir şey değildir. Literatürde okulda ve evde çocuk eğitiminde asla ‘ceza’ kullanılmaması uyarısı vardır. Ceza yerine çocuk eğitiminde amaç çocukta istenilir davranışların yapılma sıklığını artırmak olduğu için, pekiştirme olayına başvurulması önerilir.
Çünkü pekiştirme istenilen davranışın yapılma yapılma sıklığını artırır. Olumlu pekiştirme istenen davranışın ardından çocuğun hoşuna gidecek ödül vermek; olumsuz pekiştirme ise çocuğun yaptığı istenmeyen davranışın ortadan kaldırılması veya istenilen davranışı yapması için hoşuna giden bir nesneyi almak ve ileride istenilen davranışı tekrar etmesi sonrasında nesneye ulaşmasıdır. Olumsuz pekiştirme olayında istenmeyen nahoş durumdan kurtulmak çocuğun elindedir. Tek yapması gereken aile veya öğretmeni tarafından istentenilen davranışı yapmasıdır.
Örneğin düşük notları getiren çocuğa ailesinin ‘notların düzelene kadar bilgisayar oynamak yok’ demesi. Bu durumdan kurtulmanın yolu ders çalışıp, notları yükseltmektir. Bunu yapacak olan da çocuktur. Aynı örnek ceza ile de sonuçlanabilir. Örneğin aile ‘yaz tatili süresince bilgisayar oynamak yok’ uyarısında bulunması bir cezadır. Çocuk istenilen ‘ders çalışma’ davranışını yinelemeyecek ve yaz tatili bitince çocuk ‘cezamı ödedim bilgisayar oynayacağım’ diyecektir.
Evde ya da okulda bağırmak veya çocuğa vurmak, sanıldığından kötü tepkilere neden olur. Daha da önemlisi bağırma ya da vumra davranışının ortaya çıkmasından önce ailenin tepkisi çok önemli. Çocuğun yaptığı istenmeyen ya da kötü davranış esnasında ona karşı ‘ilgi’ düzeyi ne idi? İlgi sadece istenmeyen davranıştan sonra bağırma ya da hafifçe vurma mı olmalı?
Çocuk evde veya okulda ne yapıyor? Ona karşı ilgimiz nedir? İstenmeyen davranış öncesi onunla paylaşımımız çok önemlidir. Çocukla etkileşimde bulunmamak, istenmeyen davranışın ortaya çıkmasındaki nedenlerden birisidir.
Doğal olarak çocuk, anne-baba ve öğretmeninin ilgisini çekmek ister. Varolduğunu başkalarına duyurmak ister. Literatürde sıkça vurgulanmaktadır; istenmeyen davranışı yetişkinlerin dikkatini çekmek için yapan çocuklar vardır; çünkü normal yoldan ona karşı ilgi göstrilmez. Eğer çocukla etkileşimde bulunulmuyorsa, yetişkinlerin dikkatini çekmek için çocuk farklı yollara başvuracaktır. O yol da yetişkinlerin ceza vereceği çocuğun yapmasını istemedikleri, kötü davranıştır.
Anna-baba ve öğretmenler bunun bilincinde olmalı. Her çocuk değerlidir ve yetişkinlerden farklı bir dünyası vardır. Bilişsel, sosyal, fiziksel açıdan farklı özelikler taşır. Çocuklara zaman ayırmak gereklidir. Onun ilgi ve isteklerine cevap vermek gerekir.
Çocuğun dünyasına girmenin tek yolu onunla iletişim kurmaktır. İletişimden yoksun çocuk, istenmeyen davranışı gösterecektir. Devamında ise anne-baba ve öğretmen veya yetişkin, bağırma ve dayak ya da bir fiske vurarak ilgi gösterecektir. Çocuk da istediği ilgiyi alacaktır. Böylece ceza verildiği düşünülürken aslında ödül verilmiş olacak; çünkü çocuk ilgiyi kendisine çekmiştir.
Bu durumda çocuğun istenmeyen ya da kötü davranışı yapmasına neden olan kimdir? Sorusunun cevabı anne-baba ve öğretmendir. O nedenle yetişkinler önce çocukla yeterince ilgilenmelidir. Yaşam mücadalesinde yorulan anne-baba ve öğretmenler çocuklarla iletişimi hep ileriye atıyor. Ancak ilerde iletişim kurarım düşüncesi trenin kaçırılmasına neden olacak ve geriye dönüş asla olmayacaktır. O nedenle savaşı kazanmak için çocukla iletişim muharebersini önceden kazanmak lazım. Yoksa savaş kaybedeilecektir.
