Çocuklarımızda istenmeyen davranışlar ortaya çıktığında başvurulan değişik disiplin araçları vardır. Disiplin araçları aileden aileye değişir. Kimisi geleneksel kimisi yeni davranış değiştiriciler. Aileler bazen disiplin yöntemlerini yüzyıl öncesinden alırlar ancak bunun farkında değildirler.
Aileler kendi ebeveynlerinden öğrenmişlerdir bazı disiplin araçlarını. Örneğin anne-babalar kendileri küçük çocuk iken istenmeyen davranışlar yaptıklarında, kendi anne-babaları onları fiziksel şiddet içeren ya da odasına gönderme gibi bir süre odada yalnızlık molası verirdi.
Şimdi kendileri de anne-baba olunca, bazı ebeveynler belirli bir süre ‘odaya gönderme’, ‘bir köşede sandalyede oturma’ disiplin araçlarını kullanmaktalar. ‘Odaya gönderme’ veya ‘bir köşede oturma’ gibi iletişime mola verme, çocuklarda istenmeyen davranışlar görülünce, başvurulan disiplin araçları arasında yüz yıllardır yer almaktadır.
Örneğin çocuk oyuncaklarını toplamamakta ısrar edince, kardeşi ile kavga edince, yapma denilen davranışları yapmaya devam edince ‘çabuk odana git’ molası veriliyor.
Peki aile ve çocuk arasındaki iletişim ve etkileşime verilen mola doğru mudur? Çocuklarda herhangi bir fiziksel ve psikolojik zarara neden olur mu? Markham Heid, Time’daki makalesinde ‘molaların’ çocuklar üzerindeki etkisini tartıştı*.
2019 yılında 1.400’e yakın aile ile bir araştırma yapıldı. Gelişimsel ve Davranışsal Pediatri Dergisinde yayımlanan bu araştırmada, çocukların 3 yaş civarından başlayarak 11, 12 yaşına kadar gelişimsel veriler analiz edildi*. Drayton ve ekibi molaları kullanan ailelerin, kullanmayanlarla kıyaslandığında anksiyete, depresyon, saldırganlık, kurallara aykırı davranış veya özdenetim açısından daha fazla risk altında olmadıklarını ortaya koydular. Ayrıca çocukların yaratıcılık puanları da farklılık bulunmadı*.
Araştırmanın sonuçları disiplin aracı olarak ‘çocuğu odasına göndermek’ ya da ‘bir süre bir köşede oturma’ disiplin araçlarını kullanmanın çocuklar üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi olmadığını göstermektedir.
Özetle çocuklar istenmeyen davranışlar gösterdiğinde, bir yöntem olarak ‘odalarına ya da sessiz bir yere gönderme’ veya ‘bir köşede oturmasını isteme’, istenmeyen davranışlar için kullanılabilir.
Ancak Heid, Prof. Dr. Daniel Siegel’in de (UCLA Tıp Fakültesi, klinik psikiyatri profesörü) molalar gibi ağır cezalandırma ve çocukları sosyal izolasyona maruz bırakmanın zararlı olduğunu belirttiğini söyler.
Siegel, beyin görüntüleme araştırmalarının, sosyal dışlanma ve fiziksel acının, beynin benzer bölgelerini tetiklediğini ortaya koyduğuna dikkat çekti. Ayrıca, bir çocuğu izole etmenin, sıkıntılı zamanlarında çocuğun “derin bağlantı ihtiyacını” reddedebileceğini vurguladı. Siegel, bazı mola türleri uygun olsa da (örneğin ‘kısa ve seyrek’, ‘özen ve nezaket içerenler’ ve’ çocuğu izole etmeyenler’) genellikle ‘uygun olmayan’ molalar verildiğini belirtir*.
‘Odana git’ molası Kıbrıs aile kültüründe oldukça sık kullanılan bir disiplin aracı olarak yıllardan beridir var. Araştırmalar ‘odana git’ molasının, disiplin aracı olarak kullanılabileceğini göstermektedir. Çocuklarda görülen problem davranışlarını ortadan kaldırmada yardımcı olduğu, Heid tarafından da vurgulandığı gibi kullanılabilir.
Ancak beyinde sosyal dışlanma ve fiziksel acının uyardığı bölgeleri uyarmış olması da dikkate değerdir. Örneğin ateşte elin yanması, ya da dayağın beyinde uyardığı bölgeleri uyarması dikkate alındığında, kaçınılması gereken bir disiplin aracı olduğu ortadadır.
‘Odana git’ ya da ‘çocuğun bir köşede izole bir şekilde belirli bir süre oturtulması’ yerine çocukla iletişim kurmak en doğrusudur. Konuşarak istenmeyen davranışın nedenlerini çocukla birlikte bulup, ortadan kaldırmak en zararsız yöntem. Bu amaçla her zaman çocuklar ile güvene dayalı, sevgi içeren, destekleyici bir iletişim tercih edilmeli.
Çocukları odalarına gönderme ya da bir köşede oturtmak, istenmeyen davranışı çocuğun kendi başına çözmesi için yalnız bırakma anlamına gelir. Halbuki ailenin çocukla birlikte istenmeyen davranışın nedenini birlikte belirlemek ve önlem almak en hasarsız yöntemdir.
*https://time.com/collection/live-well/5700473/time-outs-science/
