Her yıl on binlerce turisti ağırlayan Büyükhan’da, Kıbrıs Türk Kültürü’nü tanıtma ve el emeği ürünlerin satışına imkan için kiralanan dükkanlara Çin malları hakim oldu. Bir grup esnaf bu duruma isyan ederek Vakıflar İdaresi’ni göreve çağırdı
LİYAKATSIZ KİRALAMA: Büyükhan’da kiralanan dükkânlarda, el emeği ya da Kıbrıs kültürüne ait ürünler satılabiliyor. Tarihi handa ayrıca bir dükkânın sattığı bir ürünü diğer bir dükkânın satması yasak. Ancak bu kriterler sadece kağıt üzerinde kalıyor. Handa birçok esnaf, sözleşmenin bu maddelerine aykırı çalışıyor
DENETİMDEN YOKSUN: Büyükhan’da 1995 yılından bu yana dükkân işleten ve Kıbrıs kültürüne ait ürünler satan esnaflar, duruma isyan ederken Vakıflar İdaresi’nin denetimsizliğinden de yakındı. Kıbrıs kültürüne ait el emeği göz nuru ürünler yapıp satarak Büyükhan’ı ayakta tutan emekçi kadınlar, Vakıflar İdaresi’ni göreve çağırdı
Pınar BARUT
Lefkoşa’nın simgelerinden tarihi Büyükhan’da bulunan dükkânlar, kiralayanın satacağı ya da satamayacağı ürünler bazı kriterlere göre belirlenerek ve maddeler halinde sözleşmelerine yazılarak kiralanıyor.
Buna göre Büyükhan’da kiralanan dükkânlarda, el emeği ya da Kıbrıs kültürüne ait ürünler satılabiliyor. Ayrıca, bir dükkânın sattığı bir ürünü diğer bir dükkânın satması da yasaklar arasında.
Kâğıt üzerindeki sözleşmelerde hal böyleyken, durum pratikte aynı değil.
Esnaf da, hem dükkânı kiralayan hem de yönetim ve denetim yetkisi bulunan Vakıflar İdaresi’nin gerekli denetimleri yapmamasından şikâyetçi.
Özellikle uzun yıllardır, Kıbrıs kültürüne ait el emeği göz nuru ürünler yapıp satarak Büyükhan’ı ayakta tutan dükkân sahibi emekçi kadınlar, bu durumun bir an önce son bulmasını istiyor.
Altun: Vasıfsız kişilere kiralamalar yapıldı
Hem yerli hem de yabancı turistlerin büyük ilgi gösterdiği tarihi Büyükhan’da, Kıbrıs kültürünü, ilmek ilmek işleyerek yaşatmaya ve turistler aracılığıyla dünyaya tanıtmaya çalışan üretici kadınlar, tarihi han içerisindeki dükkânlarının bir geçim kaynağı değil, üretim merkezi olduğunu söyleyerek, Vakıflar İdaresi’nin umursamaz tutumu karşısında üzgün olduklarını belirtti.
Dükkânların kira sözleşmesinde yazan, Kıbrıs kültürünü yansıtan el işlerine yönelik maddelere aykırı davranan han esnafının, tarihi dokuya zarar vermesinden duyduğu rahatsızlığı dile getiren 14 yıllık esnaf Güray Altun “Siz el sanatına değer vermezseniz, buraya seçeceğiniz kişileri el sanatı yapan kişilerden değil de tanıdıklarınızdan torpil yaparak seçerseniz, onlar da burayı bir gelir kapısı diye düşünür, torunlarına dükkân almayı düşünür ve hazır eşya satmaya başlar” dedi.
El sanatlarına ve Kıbrıs kültürüne değer veren insanların bütün sıkıntılara göğüs gererek burada kalmaya devam ettiğini, geçmiş dönemde burada Kıbrıs sanatına katkı koyacak değerli insanların, bazı baskılara maruz kaldıkları için dükkânlarını kapatıp gittiklerini, yerlerine de vasıfsız kişilere kiralamalar yapıldığını öne süren
Emirzade: Tarihi Büyükhan’da Çin malları satılıyor
Tarihi Büyükhan’ın resmi açılışının yapıldığı 31 Temmuz 2002 tarihinden beri burada olan ve el emeğiyle Kıbrıs kültürünü yaşatmaya çalışan kadınlardan biri olan Sevil Emirzade, burada tüm üreten kadınların el ele verdiğini, özellikle yabancı turistlerin el işlerini daha çok takdir ettiklerini ama üzerinde Kıbrıs yazdığı için burada üretildiği düşünülen hazır havlular, magnetler ya da sabunları satın aldıklarını anlatırken, endi dükkânındaki tüm ürünlerin el sanatı olduğunun altını çizdi.
“Burada sadece Kıbrıs’ta üretilen ürünleri satacağız diye Vakıflar idaresine söz verdik” diyen Emirzade, bu konuda herkesin sözleşmelerin altında imzası olmasına rağmen, Çin malı ürünler sattıklarından ve Vakıflar İdaresi’nin de herhangi bir denetim yapmadığından yakındı.
Emirzade “Ben üretime önem verdiğim ve kendi insanımızı desteklemek istediğim için ısrarla çok çabuk satılacağını bildiğim halde o tip ürünlerin satmayı reddediyorum. Mesela bir bluz türü geliştirdik, onu sevdiler, en çok ondan alıyorlar. Çünkü Büyükhan bir kültür merkezi. Kapıdan giren rehberler de ‘Tamamen Kıbrıs’ta yapılan el sanatlarını bulacaksınız diyorlar’. Ama gözlükten tutun da şapka, oyuncak gibi tamamen Çin’den gelen şeyler satılıyor ne yazık ki. Büyük Han’ın cazibesi giderek azalacak”
Güzin Okutan: Vakıflar İdaresi göz yumdu
Tarihi Büyükhan’da 1995 yılından bu yana dükkân işleten ve Kıbrıs kültürüne ait ürünler yapan bir diğer isim Güzin Okutan da, kimi dükkan sahiplerinin satış yapmak ve para kazanmak kaygısıyla dışarıdan gelen ve özellikle Çin malı olan ürünleri satmalarının, Büyükhan’ın tarihi dokusuna yakışmadığını vurguladı.
Kendisinin yaptığı ürünlerin genelde Kıbrıs Müzesi, St. Barnabas, Larnaka, Limasol ve Güzelyurt müzelerinde bulunan heykellerin replikaları olduğunu belirten Okutan, hemen hemen bütün dükkânlarda üreten kadınların çalıştığını, kendi sözleşmesinde de ‘Seramik’ yazdığı için yalnızca seramik yaptığını söyledi.
Okutan “Sözleşmede herkesin kendi ürününü satması gerektiği ve dışarıdan ürün alınamayacağı yazıyor. Ama sonradan Vakıflar İdaresi, satışlar çok olmadığı için göz yumdu bu olaya. Burada kazanılan parayla bir ailenin geçinmesi zaten imkânsız.” diyerek, Vakıflar İdaresi’nin duruma müdahale etmediğini öne sürdü.
Kanan: Sözleşmeye uymayanlar denetlenmiyor
Emekli Vakıflar Genel Müdür Yardımcısı olan Mehmet Kanan da, yerli üretim olmayan ürünlerin satılmasından rahatsız olan emektar bir Büyükhan esnafı.
Büyükhan’da kahvecilik yapan Kanan, sözleşmesine göre sadece kahve satabileceğini ve bu kuralı hiç ihmal etmediğini söyleyerek, bunun da hem sözleşmesinden hem de diğer esnaf arkadaşlarına duyduğu saygıdan ve iş ahlakından ileri geldiğini, herhangi bir yiyecek isteyen müşterileri olduğunda o yiyeceği satan dükkâna yönlendirdiğini belirterek, sırf talep var diye o yiyeceğin satışına başlamayı düşünemeyeceğini söyledi.
Bazı esnafların şu an kahve satışı da yaptığını söyleyen Kanan, “Denetim sıkıntısı var. Herkesin sözleşmesinde ne iş yapacağı yazıyor ve Vakıflar İdaresi de buna göre kiralama yapıyor. Ama denetimsizlikten dolayı sözleşmelere uymayanlar uyarı ya da ceza almıyor. Her şey Vakıflar İdaresi’nin denetimsizliğinden kaynaklanıyor”
