Lefkoşa’nın çatısında bir vaha, insana insanlık adına umut veren bir cennet: Taşkent Doğa Parkı
“Doğal bir hayat yaşayalım dedik, babamın 1990’ların başında aldığı Taşkent’teki bu araziye yerleştik. 3 köpeğimiz vardı. Mağusa’dan arkadaşımız aradı, ‘çoban eşeği istemez, bakar mısınız’ diye; aldık. Bir başkası ‘yeriniz var, bu keçiye bakar mısınız’ dedi; aldık. Komşumuz ‘2 atım var, bakamıyorum’ deyince, onları da aldık. Nenem, ‘hazır hayvan besliyorsunuz, faydalısı da olsun’ dedi; tavuk alıp kümes kurduk. Ardından yavru baykuş, yaralı şahin derken bugünlere geldik…”
İş ortağı eşi avukat, kendi Bilişim Uzmanı Kemal Basat, yaklaşık 2 yıllık geçmişi olan Taşkent Doğa Parkı’nın doğuşunu böyle özetledi. Lefkoşa’nın çatısında, Bufavento Kalesi’nin eteklerinde, insan elinin, beyninin, ruhunun neler yaratabileceğinin nadir örneklerinden biri Doğa Parkı.
Taşkent köyünün zirvesinde, 200 dönümü Basat ailesinin özel mülkü toplam 600 dönümlük bir alan Taşkent Doğa Parkı. Aslında Yaban Hayatı Rehabilitasyon Merkezi. Bazılarının sandığı gibi hayvanat bahçesi değil. Burası hayvanlar ve bitkiler için doğal yaşam alanı. Yaban hayvanlar için. Her şey onlara göre dizayn edilmiş, onların rahatı ve bakımı için.
Ne mi yapılıyor?
Yaralı baykuş burada uzmanlar tarafından tedavi ediliyor, ardından doğaya salınıyor örneğin. İnsanların zarar verdiği kaplumbağa, filtre sistemli tuzlu su bakım havuzlarında tedavi edildikten sonra çip takılarak doğal yaşam alanına bırakılıyor.
Kaçak olarak ülkeye getirilen boa yılanları, maymunlar, sincaplar bakım sorunu ortaya çıkınca sahipleri veya el koyan yetkililer tarafından buraya teslim ediliyor.
Avcının vurduğu şahin, yaralı giksi, tilki, yavru ördek, eşek, kaz; tümüne yer var burada.
Bu kadar da değil…
ALO 1190… Evde gufi var
Evinize gufi mı girdi; 7/24 hizmet veren ALO 1190’ı aramanız yeterli. Taşkent Doğa Parkı’nın uzmanları eve gelip gufi’yi yakalıyor, tedavi gerekirse tedavi ediyor, uygun bölgelerde doğaya salıveriyor.
Veya son örnek… Kaçak olarak getirilen 4 geyikten 3’ü öldükten sonra bir tanesi doğaya salıveriliyor veya kaçıyor. İhbar alan Doğa Parkı uzmanları, geyiği yakalayıp rehabilitasyon merkezine getiriyor. 1.5 ay tuzaklarla kamp yaparak, zorlu uğraşın ardından…
Kaçak yollarla küçükken getirilen, daha sonra bakım sorunu ortaya çıkan maymunlar, sincaplar da burada. Hatta devlet birimleri tarafından tespit edilen kaçak hayvanlar da oraya teslim ediliyor. Son örnek, bayram yerinde ödül olarak konan sincaplar.
“Buradaki hayvanların her birinin bir hikayesi var” diyor Kemal Basat.
Toplam 600 dönüm…
Baba tarafından 1990’larda alınmış yaklaşık 200 dönümlük özel arazi yanında, Orman Dairesi’nden kiralanan piknik alanı ve bakım/onarım karşılığında Vakıflar’dan alınan bir binanın da bulunduğu toplam 600 dönümlük bir alana kurulu Taşkent Doğa Parkı.
Yasemin-Kemal Basat çiftine ait, bireysel yatırım olarak belki ülkede benzeri olmayan görkemli bir yatırım alanı. İşin özü yaban hayatın korunması. Köpek, kedi, keçi, koyun gibi hayvanlar dışında bir çok yaban hayvanı burada bulmak mümkün.
1.80’lik boa yılanı, 2.5 metrelik kertenkele
1.80 boyundaki boa yılanından 2.5 metrelik nil monitör kertenkelesine, rakundan timsah kaplumbağasına, sincaptan deniz kaplumbağasına, domuzdan ata; farklı türler yaşam imkanı buluyor burada. Ama bunlar insanlara seyirlik değil, hayvanları koruma amaçlı. Yardıma muhtaç tüm yaban hayvanların mekânı. Doğaya adapte olanlar tedavilerinden sonra salınıyor, kaçak olarak getirilip doğaya salınamayacak olanlar da özel odalarda, uzmanlar gözetiminde, ziyaretçiye yasak modern tesislerde bakılıyor.
Toplam 27 odadan oluşan Rehabilitasyon Merkezi’ne yakında hayvan laboratuvarı da eklenecek. Herbaryum da sırada.
Bu kadar da değil…
Gölet kuşlar, ördekler için
Dağın eteklerindeki park alanında gölet de yapıldı. Yağmur suları burada toplanıyor. Sulamada kullanım amaçlı değil, kuşların su ihtiyacını karşılamak için. Kanallarla toplanan yağmur sularından gölette biriken su yaklaşık 4 bin ton. Şimdilerde içinde ördekler yüzüyor. Göletin toplam kapasitesi ise 40 bin ton.
Ve dahası var…
3 bin zeytin ağacı budandı, 700’ü aşılandı
On yıllarca atıl vaziyette kalan Piknik Alanı dahil Bufavento civarına kadar olan bölgedeki ağaçların, asırlık zeytinlerin bakımı da yapılıyor. Yaklaşık bir yıl önce bölgedeki 3 bin zeytin ağacı budandı, 700 yabani zeytin aşılandı.
Hayvanı, ağacıyla doğal hayat korunurken, sosyal mekânlar da yaratıldı insanlar için. Odun yakmamak şartıyla Piknik Alanı’nda piknik mümkün. Ayrıca restoran, sosyal aktivite merkezi, doğum günü/düğün gibi etkinlikler için mekânlar…
Deli mi…
Multimaks İletişim Ltd. adlı internet şirketinin sahibi, ABD’de computer science eğitimi alan Kemal Basat’a, “Milyonlarla ifade edilebilecek bir yatırım var burada. Kısa vadede geri dönüşüm sağlayacak bir yatırım da değil. Deli misiniz” diye soruyoruz. “Aksini hiç söylemedim, muhtemelen deliyim” diyor kahkahayla.
Taşkent Doğa Parkı’nı sosyal sorumluluk projesi olarak niteleyen Basat, “Aslında geri dönüşümü var. Fakat insanlarımız her şeyi parasal olarak değerlendiriyor. Biz bu projede paradan çok daha değerli bir geri dönüşüm hedefliyoruz” diyor.
Devlet desteği var mı?
“Destek yok ama köstek de yok” diyen Basat, alışılmışın aksine hemen hemen hiçbir daire veya kurumdan şikâyet etmedi. Çevre Koruma Dairesi’nden Veteriner ve Hayvancılık dairelerine, polis ve itfaiyeye kadar birçok birimle işbirliği içinde çalışıyor. Çevre Koruma Dairesi ile işbirliği protokolü var. İtfaiye, polis, yaban hayvan ihbarlarını onlara yönlendiriyor veya kaçak bulunanları teslim ediyor.
Yakın Doğu Üniversitesi Hayvan Hastanesi ve Veteriner Fakültesi ile de işbirliği içinde çalışıyor Doğa Parkı. Uluslararası ilgili merkez ve kurumlara üye. Kayda geçirilen, rehabilite edilen yaban hayvanlar, uluslararası kayıt sitemine giriyor. Tıpkı hastaneler gibi, her şey kayıt altında.
Zoolog, veteriner hekim, rehabilitasyon uzmanları dahil toplam 25 personeli bulunan Taşkent Doğa Parkı, ayrıca dışardan uzmanlardan da katkı, hizmet alıyor. “Hayvanlar gideceğine hocalar gelsin” diyor Kemal Basat.
Kaçak hayvan çok
Buradaki hayvanların çoğu yaralı veya bakılamayan hayvanlar, tümü yardıma muhtaç. Ama bir de ülkede olmayan boa yılanı, geyik gibiler var. Nasıl geliyor bunlar?
“Kaçak yollarla küçükken getiriyorlar. Sonra bakamıyorlar. Mesela rakunu Rus bir çift üretmek için kaçak olarak getirmiş. Kavanozun kapağını bile açabilen çok zeki ve istilacı bir hayvan. Doğaya da bırakılamaz, eko sistemi mahveder. Bakamadılar, bize teslim edildi… Boa yılanını da küçükken getirdiler. 1.80 olunca bakamadılar… Timsah kaplumbağası, maymunlar; hepsi kaçak gelmiş… Kırmızı yanaklı su kaplumbağası mesela, 15 tane var bizde. Bakamadılar. Doğaya bırakılsa dere kaplumbağasını yok eder, biz aldık. Güney’de Akama göletini istila etti kırmızı yanaklı kaplumbağalar… Sincaplar da kaçak. Son olarak bayram yerinde bulundu polis tarafından. Ödül olarak konmuşlar! Polis tespit etti, el koyarak bize getirdi…”
50 timsah, 300 piton…
“Evlerde çok kaçak hayvan var mı” sorumuza yanıtı ise ürkütücü…
“Yaptığımız araştırmaya göre evlerde 40-50 timsah, 300 boa/piton yılanı, 50’ye yakın maymun, sayısız sincap var…”
Bu hayvanların evlerde ve uzman olmayan ellerde bakımının zor ve riskli olduğunu vurgulayan Basat, ilgilileri uyardı: “Boa yılanı zehirli değil ama boğar. Burada bizim yılanla da uzmanlar ilgileniyor. Bu konuda bakım için hem uzmanlık eğitimi, hem alet gereç şart…”
Kirletmeyin, hayvanları taciz etmeyin
Bölgeden geçen, ellerinde haritalarla özellikle Bufavento Kalesi’ni arayan turistlere rehberlik de yapan Kemal Basat’ın en büyük şikayeti, sorumsuz insanlar.
“Piknik alanını devraldığımızda yaklaşık 1700 torba çöp ve moloz topladık. Kendi özel arazimiz yanında buranın bakımı da bize ait. Özen göstermeyenler, adım başı uyarıcı levhalara rağmen çöp atanlar, ağaç kesmeye çalışanlar var. Gelip geçerken, özellikle gece yarıları çöp atıyorlar. Her tarafa kamere koyduk. Uyarıyoruz, ihbar ediyoruz ama insanoğluna anlatmak zor. Ayrıca hayvanların bulunduğu bölümün ziyarete kapalı olduğunu anlatmak için her tarafa kocaman tabelalar koyduk, yine de tellerden atlayıp deve kuşu ile selfie yapıyorlar.”
450 hayvan… Farkındalık
Anne-babası Lefkeli, İstanbul’da doğan, Alayköy’de büyüyen, şimdilerde hayatını Taşkent’te sürdüren Kemal Basat, yaban hayatla ilgili farkındalık yaratmada iddialı. “İlk yılımız olan 2017’de 250 bakıma muhtaç hayvan geldi. Bu yıl ilk 6 ayda bu rakam 200. Yaralanan hayvan sayısı değil, farkındalık artıyor…”
