Her zaman sorulan bir soru Amerika sürekli dolar basıyor. Üstelik de karşılıksız ama doların değeri düşmüyor. Hala rezerve para dolar ve hala en güvenilir liman yine dolar. Hatta deniyor ki tüm ülkeler parayı bassın, dağıtsın. Halkım sorunları çözülsün buraya kadar iddialar geliyor.
2008 Yılı Ağustos ayında başlayan küresel krizden bu yana ne kadar dolar basılmış. Bir bakalım. Eğer Amerika merkez bankası konumundaki FED’ in bilançosuna bakarsak Nisan 2020 itibariyle aktif büyüklüğü 7 trilyon dolar olduğunu görürüz. Bu büyüklük 2008 yılı Ağustos ayında yaklaşık bir trilyon dolardı. Demek ki 2008 Ağustos ayı ile 2020 Nisan ayı arasında FED bilançosunun aktifi 7 kat artış gösterdi. Küresel krizin başlangıcında dünyada dolaşımda olan dolar miktar 840 milyar dolardı. Nisan 2020 itibariyle bu miktar yaklaşık 4 katına ulaşarak 2 trilyon dolara ulaşmıştır.
FED 2008 yılından günümüze kadar olan sürede piyasaya ek olarak sürmüş olduğu 1 trilyon doların üzerinde likidite FED bilançosunda yaklaşık 6 trilyon dolarlık bir etki (artış) yaratmıştır. Yani görüleceği gibi hangi açıdan bakarsak bakalım 2008 yılından 2020 yılına kadar basılan dolarların alım gücü artışı çok yüksek boyutlara ulaşmış görünüyor.
Basılmış olan bu kadar dolara karşın bu kadar yüksek alım gücü yaratılmış iken bu süreçte doların değeri nasıl gelişmiş? Buna bir bakalım. Doların değerini iki şekilde ölçebiliriz.
- Dolar enflasyonunun seyrine bakarak yani doların ABD’deki değerine
- Doların 6 önemli para birimine (Euro, Yen, Sterlin, Kanada Doları, İsveç Kronu, İsviçre Frangı) karşı oluşturulmuş olan dolar endexine bakarak anlarız. Bu doların dış değeridir. İkinci ölçümde eğer endex 100’ün üzerindeyse dolar değerli demektir.
ABD’deki 2008-2020 itibariyle baktığımızda dolar enflasyonu 2-4 bandında gidip geliyor. O da şu demektir. Dolar ciddi bir enflasyona uğramamış aynı tarihler arasında doların dış değerine baktığımız zaman yani dolar endexine baktığımızda doların miktarı ciddi anlamda artmış olmasına karşın doların değeri düşmüyor. Aksine yükseliyor. Normal iktisadi koşullarda bu kadar fazla yaratılan arz basılan bunca para sonucunda basılan paranın iç değerini de dış değerini de yitirmesi gerekirdi. Peki dolar niye değerini yitirmedi?
1-) ABD ekonomisinde bir bozulma ortaya çıktığında veya dünyada meydana gelen herhangi bir olumsuzluğun sonucunda ABD ekonomisi etkilenecekse FED hemen ekonomiye müdahale ediyor ve de hızlıca karar alıyor. FED’in ciddi bir itibari var ve FED sistemi toparlar düşüncesi hakim.
2-) FED’in kazandığı bu yüksek kredibilite ile dolar tüm dünyanın parasıymış gibi algılanıyor. Kendi milli parası düşen ülkeler Dolar’a talep yaratıyorlar ve dolar alıyorlar
3-) Yatırımcılar eğer dolarda pozisyon almamış ve bir başka para cinsinden pozisyonları varsa o para cinsinde çıkarlar mutlaka dolar alıyorlar.
4-) Fonlardan ortaya çıkan pozisyonlarda teminatlar yetersiz olunca ek teminatlar için yeniden dolar alınıyor.
Görüleceği gibi aslında mesele çok basit ve ekonominin temel felsefesinde yatıyor. Doların arzı hızla artsa bile yukarıdaki 4 Maddenin sonucu olarak doların talebi daha fazla artınca doların değeri düşmüyor aksine yükseliyor. FED Dolar basıyor eğer basmasaydı doların değeri daha yüksek olurdu. Çünkü dolara olan talep artıyor. Bunu ise ABD istemiyor rekabet gücünü zayıflatıyor.
Ne paraymış şu ABD Doları
