Güney Kıbrıs’ın üçüncü tur hidrokarbon araştırma lisansı ihalesine teklif veren Norveç merkezli Statoil Şirketi’nin Başkan Yardımcısı Tim Dodson, Havadis, Filelefteros ve Cyprus Weekly’e ortak mülakat verdi. Dodson, Doğu Akdeniz’deki kaynaklar konusunda net konuştu
BÖLGESEL İNCELEME YAPILDI: Dodson, Doğu Akdeniz’de bölgesel bir inceleme yaptıklarını ve burada önemli büyüklükte gaz potansiyeli olduğu sonucuna vardıklarını ifade etti. Dodson, ENI’nin Zohr keşfinin ardından, Kıbrıs’ın güney sahilinden Mısır’a doğru olan bölge ile Zohr arasında benzerlikler gördüklerini belirtti
MERKEZ OLMAK KAYNAKLARA BAĞLI: Dodson: Kıbrıs’ın enerji merkezi olup olamayacağını söylemek için çok erken. Eğer Kıbrıs’ta önemli miktarda doğalgaz rezervi keşfedilirse, adanın enerji alanında bölgede kilit rol oynaması olasılık dışı değil. Eğer Kıbrıs’ta doğalgaz kaynakları olduğu ortaya çıkarsa bu senaryo daha olası hale gelir
“10. BLOKTA İHTİLAF YOK”: Dodson: Eğer 10. Blok’un lisansını alırsak tüm operasyonlarımızı – yani sismik araştırmadan tutun, sondaja kadar – tamamlamak ve eğer herhangi bir kaynak keşfedersek de bunu geliştirmek konusunda kararlıyız. 10. Blok’ta herhangi bir ihtilaflı durum yok. Kıbrıs’taki diğer bloklarda ihtilaflı hak talepleri var
Esra AYGIN
Güney Kıbrıs’ın üçüncü tur hidrokarbon araştırma lisansı ihalesinde Kıbrıs açıklarındaki 10. Blok için teklif veren Norveç-merkezli uluslararası enerji şirketi Statoil’in Başkan Yardımcısı Tim Dodson, Doğu Akdeniz’de gerçekleştirmiş oldukları bölgesel inceleme sonucunda, bölgede önemli büyüklükte gaz potansiyeli olduğu sonucuna vardıklarını söyledi.
Havadis, Filelefteros ve Cyprus Weekly’e ortak bir röportaj veren Dodson, Mısır’da keşfedilen Zohr sahası ile Kıbrıs’ın güney sahilinden Mısır’a doğru olan bölge arasında benzerlikler bulunduğunu, bu nedenle ihalede 10. Blok’a teklif verdiklerini belirtti.
İtalyan ENI şirketinin, Mısır’ın Zohr sahasında 30 trilyon ayak küplük potansiyel bir doğalgaz kaynağı keşfetmesi, sadece 6 mil ötedeki 10. Blok’a olan ilgiyi artırdı. 10. Blok’a Statoil’in yanı sıra ENI-Total konsorsiyumu ve ExxonMobil-Qatar Petroleum konsorsiyumu da teklif verdi. İhale sonuçlarının 2017’nin ilk çeyreğinde açıklanması bekleniyor.
İşte Dünyanın en büyük açık deniz operatörü ve Rus Gazprom’dan sonra Avrupa’nın en büyük ikinci gaz tedarikçisi olan Statoil’in Başkan Yardımcısı Tim Dodson’un Havadis, Filelefteros ve Cyprus Weekly’nin sorularına verdiği cevaplar…
Statoil şu ana kadar Doğu Akdeniz’deki olası hidrokarbon kaynakları ile ilgilenmedi. Kıbrıs’ın üçüncü tur ihalesine katılma kararını nasıl aldınız?
Dodson: Doğru, daha önceki iki ihaleye katılmadık. Mısır’daki büyük doğalgaz keşfi bizim bu bölgeye ilgi duymamızı sağladı. Birkaç yıl önce Doğu Akdeniz’de oldukça büyük bölgesel bir inceleme yaptık ve bölgede önemli büyüklükte gaz potansiyeli olduğu sonucuna vardık. Ancak farklı nedenlerden dolayı Doğu Akdeniz şu ana kadar bizim için öncelikli olmadı. Bu sektörde her yeni keşifle yeni bulgular ortaya çıkıyor ve diğerlerinin keşiflerinden cesaret alıyorsunuz. Eni’nin Zohr keşfinin ardından, Kıbrıs’ın güney sahilinden Mısır’a doğru olan bölge ile Zohr arasında benzerlikler gördük. Bu benzerliklerin 10. Blok’a teklif vermemizi gerektirecek kadar ilgi çekici ve somut olduğuna karar verdik.
Ancak daha önce 10. Blok’taki hidrokarbon araştırma lisansını elinde bulunduran Fransız TOTAL, sismik araştırmalarda kayda değer kaynağa rastlamadığını açıklayarak bu Blok’u iade etti…
Dodson: Dediğim gibi, ENI’nın Mısır’daki Zohr keşfine bakarsak, burada ona çok benzer bir jeoloji görüyoruz. 10. Blok yeni bir Zohr değil belki, ama çok çok önemli bir kaynak içeriyor olabilir.
ENI Zohr keşfinde klasik kumtaşı rezervuar modeli yerine karbonat rezervuarlarını tarayan bir jeolojik sıralama modeli kullandı. Siz de aynı modeli mi kullanacaksınız, yoksa araştırma yapmak için elinizdeki verilerin yeterli olduğuna inanıyor musunuz?
Dodson: 10. Blok ile ilgili mevcut veriler sadece 2D sismik veriler. Bunlarla yer altını haritalandırabiliriz. Teklifimiz ENI ile aynı jeolojik modeli temel alıyor – yani karbonat rezervuarlarını. Ancak burada klasik rezervuarların mevcut olma ihtimalini de dışlamıyoruz. Ama odaklandığımız, ENI ile aynı karbonat modeli.
Kıbrıs kimilerinin iddia ettiği gibi gerçekten de Doğu Akdeniz ile Avrupa arasında bir enerji merkezi veya geçiş noktası olabilir mi?
Dodson: Böylesi bir sonuca varmak için çok erken olduğunu düşünüyorum. Kıbrıs’ın hem Doğu Akdeniz’de hem de Avrupa gaz piyasası açısından coğrafi olarak çok merkezi bir konuma sahip olduğu açık. Ancak sorunuza dolaylı bir cevap vermek istiyorum: Eğer Kıbrıs’ta önemli miktarda doğalgaz rezervi keşfedilirse, adanın enerji alanında bölgede kilit rol oynaması olasılık dışı değil. Eğer Kıbrıs’ta doğalgaz kaynakları olduğu ortaya çıkarsa bu senaryo daha olası hale gelir. Genel anlamda buradan geçebilecek boru hatları ile ilgili değerlendirme veya düşüncelerden haberim var tabii ki. Ancak dediğim gibi, boru hatları veya diğer altyapılar büyük oranda bulunan kaynaklara bağlı olarak geliştirilir.
Statoil’in uzun vadede bu bölgede aktif bir oyuncu haline gelmesini öngörüyor musunuz?
Dodson: Bu çok büyük oranda bu ihalede başarılı olup olamayacağımıza bağlı. Şu anda sadece 10. Blok için teklif verdik, çünkü en bariz ve büyük potansiyelin orada olduğuna inanıyoruz.
Total’in söz konusu Blok’u iade etmiş olmasına rağmen mi?
Dodson: Bu Blok’tan neden vazgeçtiklerini onlara sormak lazım!
Doğu Akdeniz çok istikrarsız ve siyasi riskler içeren bir bölge. Bu durum kararınızı zorlaştırdı mı?
Dodson: Siyasi riskleri sürekli olarak göz önünde bulundurmamız gerekiyor. Şirket olarak kararlarımızı verirken dikkate aldığımız faktörlerden bir tanesi de siyasi risk faktörü. Siyasi risk, hiç beklemediğiniz yerlerde çok farklı şekillerde ortaya çıkabilecek bir faktör. Çok büyük siyasi riskler içeren çok fazla ülkede faaliyetimiz yok gerçi, ama Kıbrıs’ın yüksek risk değerlendirmesine sahip ülkeler arasında olmadığını söyleyebilirim. Kıbrıs hükümetinin bölgedeki diğer ülkelere yönelik aldığı inisiyatifler ile ilgili duyduklarım beni oldukça cesaretlendiriyor. Kıbrıs hükümetinin, Doğu Akdeniz’de herhangi bir enerji geliştirme projesinin sınır-ötesi işbirliğini gerektireceğini anladığını görüyorum. Tabii hangi ülkeler ile işbirliği gerekeceği ortaya çıkacak sonuçlara bağlı.
2011 yılında Noble, 2014 yılında da ENI Kıbrıs’ın Münhasır Ekonomik Bölge olarak ilan ettiği alanda sondaj yaparken Türkiye bölgeye sismik araştırma ve savaş gemileri gönderdi. Böyle bir olayın tekrarlanabileceğinden endişe duyuyor musunuz?
Dodson: Statoil olarak 10. Blok’a teklif verirken içimiz çok rahattı. Eğer bu Blok’un lisansını alırsak tüm operasyonlarımızı – yani sismik araştırmadan tutun, sondaja kadar – tamamlamak ve eğer herhangi bir kaynak keşfedersek de muhtemelen bunu geliştirmek konusunda kararlıyız. Bu konuda çok eminiz çünkü 10. Blok’ta herhangi bir ihtilaflı durum yok. Kıbrıs’taki diğer bloklarda ihtilaflı hak talepleri var. Bizim şirket politikamız, dünyanın herhangi bir yerinde ihtilaflı olan alanlarda faaliyet yürütmemektir. Yani mümkün olduğunca siyasete bulaşmamayı tercih ediyoruz.
Böyle bir durumla karşılaşırsanız ne yapacaksınız peki?
Dodson: Lisansımız ve mevcut yetki sınırları temelinde faaliyetlerimizi yürütmeye kararlıyız. Tabii ki, muhtemelen müdahalenin amacının ne olduğunu anlayana kadar operasyonlarımızı askıya alırız ve belli bazı önlemler alırız. Ama her halükarda durumu, operasyonlarımıza devam etmek niyeti ile ele alırız.
Kıbrıs’ta bir çözüm sizi nasıl etkiler?
Dodson: Siyasi durum ile ilgili yorum yapmamayı tercih ederim.
-
Blok’ta kaynak keşfetmeniz durumunda ne kadar çabuk üretime geçebilirsiniz?
Dodson: Öyle görünüyor ki ENI Zohr’da hızla üretime geçiyor. Ancak Mısır’da çok büyük bir doğalgaz talebi var. Ve karada da işleme tesisleri, yani altyapı var. Herhangi bir doğalgaz geliştirme faaliyetinin hızı hem hedef piyasanın varlığına, hem de altyapının mevcut olup olmadığına bakar. Burada geliştirme için altyapı yok. Olası doğalgazın en azından bir kısmının iç ihtiyacın karşılanması amacı ile Kıbrıs’a verileceğini öngörebiliriz. Ancak tabii ki, LNG veya çok daha büyük pazarlara – Mısır veya Avrupa’ya – boru hattı gibi çok daha büyük çözümlere ihtiyaç duyacak çok daha büyük hacimlerde gaz bulmayı hedefliyoruz.
Statoil Kıbrıs’a ne kazandırabilir? Teklifinizin gücü nereden kaynaklanıyor?
Dodson: Statoil büyük bir uluslararası petrol ve gaz şirketi. Günde 200 milyon BOE (petrol eşdeğeri varil) üretime sahibiz. Dünyanın en büyük açık deniz operatörüyüz ve herhangi bir başka şirketten daha fazla tesis çalıştırıyoruz ve daha fazla sondaj yapıyoruz. Engin tecrübesinin yanı sıra, Statoil çok yenilikçi bir şirket. Norveç’te birçok açık deniz gaz ve petrol teknolojisinin geliştirilmesine öncülük ettik. Üçüncü olarak, Norveç modeli adı verilen modeli buraya getireceğiz. Norveç modeli, şirketin sadece kendisi için değil, içerisinde faaliyet gösterdiği toplum için de değer yaratması üzerine kurulu. Yani yerel toplumların faaliyetlerimizden fayda sağlaması… Lojistik destekten malzemelerin kontrolüne ve yiyecek tedarikine, yan veya yardımcı hizmetlerde yerel topluluklara istihdam yaratıyoruz. Bunun yanı sıra sosyal sorumluluk, şeffaflık ve çevreye saygı bizim olmazsa olmazlarımız.
