Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde enflasyon yıllık 2015 tüketici fiyatları baz alındığında TÜFE %85 civarlarına dayandı. Türk lirasının ana yurdu Türkiye Cumhuriyeti’nde ise yıllık bazda TÜFE 69,97. Sürekli yaşadığımız yüksek enflasyon özellikle 2021 yılından başlamak üzere enflasyona bağlı hayat pahalılığı ve gelir dağılımı düzeyimizin zayıflığı sonucu satın alma gücümüzün git gide zayıflaması bizlerin yaşam seviyemizin ciddi anlamda düşmesine ve fakirleşme sürecimizin hızlanmasına sebebiyet vermektedir.
Yaşadığımız hiper enflasyon sonucunda satın alma gücü düşen Türk lirası’nın dönüşümü başlamış ve 500 TL’lik banknot ile 5 TL’lik madeni para basımının hazırlıkları tamamlanmış bulunmaktadır.
Geçmiş yazılarımda da son dönemlerde yaşanan hızlı kur artışlarının enflasyon oranlarını nasıl değiştirdiğini ve buna bağlı HP’nın nasıl etkilendiği üzerinde analiz yapmıştım.
Sürekli tekrarlanan bir fıkra vardır. Restorantın camında ‘Ne kadar yersen yer hesabı torunun öder’ şeklinde bir ilan gören genç oturmadan önce garsona sorar. Yani der; ben şimdi istediğim kadar yiyeceğim hesap ödemeyeceğim ve hesabımı yıllar sonra torunum ödeyecek, öyle mi?
‘Evet’ der garson. Garsondan teyit alan genç tıka basa yer içer. Sade kahvesini de içer kalkıp gidiyor. Garson ona yüklü bir hesap uzatır.
Genç hayretle ‘hani benim hesabımı torunum ödeyecekti?’
Garson ‘Evet doğru’ der. ‘Bu zaten sizin yediklerinizin değil dedenizin yediklerinin parası’
Ekonomide bugün yapılan hataların faturası torunlarımıza çıkmayacaktır. Bugün karşılaştığımız yanlışların sorumlusu da dedelerimiz değildir.
Ekonomide zaman çok daha kısadır.
Bazı yanlışların bedeli kısa bazılarının daha uzun zaman içinde ödenir. Fakat bazı hataların bedeli sandığımızdan da uzun bir zamana yayılarak ödeniyor.
İthalata dayalı KKTC ekonomisinde döviz kuru gelişmeleri enflasyonun önemli bir belirleyicisidir. İthalat fiyatları ve döviz kurundaki gelişmeler tüketici fiyatlarına yansımaktadır. Kurlardaki değişimler enflasyona maliyet tarafından yansımaktadır. Kur artışları TÜFE’ye hemen yansıma yapsa bile esas TÜFE’ye zaman içinde yansıması olmaktadır. Kur artışlarının toplam etkisi yani birikimli etkisi iki yıllık %18 düzeyinde, yani döviz kurunda sepet bazında %10 artış olduğu zaman bu artışın tüketici fiyatları endeksine iki yıl içinde birikimli olarak 1,8 puanlık bir etki yapar. Yıllık %18 büyük bir oran.
Bu şu demektir; biz son dönemde yani 2021 yılındaki kur artışının etkisini henüz görmedik. Bizler yukarıdaki fıkrada belirtildiği gibi dedemizin hesabını ödüyoruz. Yani 2017 %14,62 ve 2018 %29,96 yıllarındaki artışların bedelini böyle ödüyoruz. 2020 yılı hiper enflasyon bedelini nasıl ödeyeceğiz? Bu beni ürkütüyor. Bu durumda 2024 yılındaki enflasyonu şu an düşünmek dahi istemiyorum.
Türk lirasının güçlü bir para birimi olmaması ve sürekli gerek iç gerekse dış şoklara karşı zayıf düşmesi K.K.T.C.’nin de kendi enflasyonu dışında ithal enflasyona maruz kalmasıyla yaşanan hayat pahalılığı daha uzun süreler devam edecek.
