Girne-Lefkoşa anayolunu kullananlar, üç aylık sürede onun üzerinde basılmış tilkiye şahit oldu. Bu yazıyı yazdıransa geçtiğimiz hafta içerisinde iki tilkinin daha basılmış olmasıdır. Ortada bir problem olduğu gerçek. Nedenlerin çok derinine inmeden, görülen odur ki KKTC’de tilkileri şehirlerin içine gelmeye iten nedenlerin ortaya çıktığıdır.
Tilkilerin (Kızıl Tilki/ Vulpes vulpes) yeryüzünde en yaygın görülen ve sayıca kalabalık etobur türü oldukları, kaynaklarda vurgulanmaktadır*. Yaşadığı çevreye çok kolay uyum sağlarlar; bu nedenle çöllerden, Kuzey Kutup dairesine kadar hemen her yerde yaşarlar. Cahillikler Kitabı*, tilkilerin her şeyi yediklerini iddia eder. Hayatta kalma, çoğalma da dahil tilkilerin başarılarının nedeni de budur.
Ancak KKTC ekosistemi içerisinde bir problem olduğu kesin. Tilkilerin gündelik beslenme listelerinde; solucanlar, haşereler, güve larvaları, güvercin, kemirgen (fare, tavşan), böcek, bal ve pek çok tür sebzelerden oluşmaktadır. Girne Dağları ve etekleri, yollarda basılan tilkilerin yaşam alanları. Peki beslenme açısından bu bölgelerde sıkıntı mı var? İlk akla gelen sorulardan biri. Eğer durum buysa, devlet kurumları ayrıca gönüllü sivil toplum kuruluşları veya gönüllüler buna el atmalı.
Tilkilerin beslenmek için ihtiyaç duydukları hayvan ve bitki popülasyonlarının istatistikleri ne? Bunların azalmasını tehdit eden unsurları ortaya koyacak bilimsel araştırmalar yapılması, bir başlangıç olabilir.
Tilkiler kış aylarında en fazla elma, böğürtlen ve kuşburnu yiyerek idare edebilirler. Girne Dağları ekosisteminde elma yok ama diğerleri veya tilkilerin bulabileceği doğal meyvelerdeki azalmaya bakılabilir.
Tilkilerle ilgili literatürdeki diğer bir bilgi de dünya genelinde, şehir banliyölerinde insanlarla yaşamı paylaştıklarıdır. Buralarda yaşamalarının nedeni ise özellikle yollarda basılmış olan leşleri yemek içindir*. KKTC’de de doğal ortamlarında besin sıkıntısı çektikleri için, Girne- Lefkoşa anayolundaki basılmış hayvan leşlerini yemek için anayola geldikleri varsayılabilir.
Tilkilerin genellikle gün boyunca yuvalarında kaldıkları, gece olunca da genelde yalnız başlarına avlanmak için yuvalarından çıktıkları bilinmekte. Bu da anayola gelmeleri ve dikkatsiz sürücüler tarafından basılmalarını açıklamakta.
O zaman dünyanın hemen hemen her yerinde toplumlar, yaşadıkları doğa parçasını paylaştıkları diğer hayvanların yaşam haklarına saygı nedeniyle, yol kenarlarına sürücüleri uyaran trafik levhaları koymaktalar. Girne-Lefkoşa anayoluna kumarhane reklamı konulacağına, ‘Dikkat Tilki Çıkabilir’ levhaları konmalıdır.
Tilkiler ve birlikte Kıbrıs Adası’nın sadece bir parçasını paylaştığımız, diğer bütün hayvanların yaşam haklarına saygı göstermeyi, ne yazık ki 21. yüzyılda hala daha öğrenemedik. Şikago – İlinois otoyolunda en çok görülen levha ‘Dikkat Geyik Çıkabilir’dir ve maksimum sürat da 65 km’dir. Yani çok kısa bir yol çok uzun zamanda alınır ama onlar için bu kurallar gerekli görülmüştür. Diğer hayvanlara saygılarından ötürü, bu normları yasaya döndürdüler. Geyiklerin de yaşam hakları olduğu ve ekosistem için faydası olduğu gerçeğinden hareket etmekteler. Ayrıca otoyola yakın alanlara geyiklerin beslenmeleri için yem kapları koymuşlar, insanlar da gelip geyiklere yem veya yiyecek bırakmaktadırlar.
Buralarda ise tilkilerin yaşam hakkı dikkate alınmıyor, bunun için hiçbir önlem yok. Yaşanılan toprak parçası ise tilkler gibi diğer bütün hayvanların en büyük düşmanı olan insanların kabul edilmiş ve devlet de bu kurala göre kurumsallaşmıştır.
Halbuki tilkilerin ekosistem için faydası çok. Başta bitkilerin en büyük düşmanları olan fare ve diğer kemirgenlerin çoğalmasını önlemekte elzem rolleri var. Bu elzem rolleri tilkilerin korunması için adım atılmasını zorunlu hale getirmekte.
KKTC eğitim sistemi burada da sınıfta kaldı; insan dışındaki diğer hayvanların ve bitkilerin yaşam haklarına saygı göstermek, yaşanılan doğa parçasının onların da olduğu, onların yaşam haklarının korunmasının insanların temel görevi olduğu ile ilgili evrensel değerleri ne yazık ki öğretemedi.
*Jhon Lloyd – John Mitchinson (Çev. Nıvart Taşçı), 2007. Cahillikler Kitabı, Hayvanlar Alemi – 2. İstanbul: NTV Yayınları.
