Geçen gün Tarım Bakanı’nın verdiği beyanatta, ‘KKTC’nin 16 Göleti’nden çoğunun kullanılmadığı ve 1975’den beri bakımsız bırakıldığını uzun bir süredir bakım yapılmadığı, önlerine bir set çekmek için sadece 880bin TL’ye ihtiyaç olduğunu, bizde öyle para yoktur, çaresizlik içinde olduğu, hatırladığı kadar 16 gölet olduğunu, uzun zamanlardan beri temizlenmediklerini’ geniş izahlı şekilde verdikten sonra Su Dairesinin bir ekskavatörünün dahi olmadığı ve Orman Dairesinden aldıkları konusunda uzun bir şikâyeti vardı.
Şikâyetinde haklı olabilir. Ancak bunu halka şikâyet edince sorulacak ilk soru Hükümet mensubunun Hükümetten şikâyetçi olması hizmetlerin yapılmamasının gerekçesi olarak hizmet bekleyenleri ilgilendirmez. Mensup olduğu aynı parti ve aynı Hükümette, kabinede beraber çalıştığı Maliye Bakanı’ndan mı? yoksa yatırımlar projesi olarak Türkiye’den ödenek gelmediği için parasızlık çektiğinden ve onun için zorda olduğundan mı?
Halkın beklediği her iki halde de sorunu çözecek olan makamlarla ilgili Sorumlu makamların, işbirliği ile gayret gösterilmesi ile çözülmesi gerekmez mi? İlgili Bakanlığın Yapılmayan işleri bir Hükümet mensubu olarak halka şikâyeti doğrusu çok garip geldi. Ve halk nazarında Sorumluyu aklamaz.
İkincisi ve en önemlisi 16 adet Göletlerin çok bakımsız ve 1975’den beri temizlenmediği ifade edilmektedir.
Öncelikle 1975’de toplam 6 kadar gölet vardı ve KKTC’de esas Göletler 1988 yılından sonra TC-KKTC arasında varılan mutabakat ve yapılan anlaşma ve Mutabakat Zaptlarına göre 1990’ların başlangıç ve ortalarına 1994-95’lere kadar ilave 23 Gölet inşaatı yapılmıştı ki bu yatırımlar 1988-92 yılları arasında benim de KKTC Ekonomik Teknik Heyet Başkanı olarak Türkiye ile imzaladığım Mutabakat Zapt’larında öngörüldüğü üzere ve Maliye Bakanlığı olarak takip ettiğimiz için hatırlıyorum.
Dolayısıyla ihmal olmuşsa inşa tarihleri olan 1990-95’lerden sonraki tarihlerde 2000’li yıllardan sonra çok yoğunlaşmış oluyor. Çünkü Göletlerin bu tarihlerde inşaatları yapılırken Tarım Bakanı’nın da ifade ettiği gibi 1994-96 yılları arasında bu ara mevcut göletlerin bazılarında da bakım yapıldığını hatırlıyorum.
Yani Devletin kuruluşundan beri 1975’den beri o kadar uzun zaman değil. Belki eskilerden birkaç tanesi olabilir.
Devletimizin hizmetlerini, görevimizi şimdi yerine getiremediğimiz dolayısıyla da çok küçültmeyelim.
Olan işlerin olmadığını söylerken araştırmak gerekir. Ben de hatırladıklarımı yazıyorum. Tarım bakanlığı da yapmadım, ancak Bütçeleri hazırlayan yatırım projelerini Türkiye yetkilileri ile müzakere eden ve yakından yatırımları Maliye bakanlığı olarak takip ettiğimiz ve Projeleri sunduğumuz için biliyorum.
Ayrıca 1991’de yapılan bir mutabakatla 49 Gölet’in de yapılması planlanmıştı. Demek ki bu tarihlerde yapılanlar 23 Gölet yapımından sonra devam edilmediği gibi o tarihlerde yapılan 23 Gölet sayısının da 16’ya düştüğünü görüyoruz.
Su konusunun bu yıllardan sonra ne kadar ihmal edildiğinin resmi açıklaması oluyor. Bu gün çekilen su sıkıntısının da nedenleri daha iyi anlaşılıyor.
KKTC’nin su kaynaklarının beslenmesi için her birine set çekilmesi bakımından 880bin TL, halkın ve ülkenin su ihtiyacı ve göletlerin verimli oluşması için, KKTC’nin 8.8 milyarTL’lik bütçesi içinde çok az bir ödenektir. Tarım Bakanlığı içindeki ödeneklerden dahi aktarma ile de yapılabilir. TC Büyükelçiliğine bunun önemi sürekli anlatılsa bu kadarcık bir bütçe ayrılabilir.
Kanaatimce bu kadar önemli bir konu üzerinde İlgililerce yeterince durulmamış olduğunu gösteriyor.
O dönemde yapılan Gölet projelerinden sonra su borularıyla tarlalara da verilecekti. Kaldı ki olanlar da kurudu veya bakımsızlıktan dağıldı..
Sayın Bakan’ın dediği gibi Suyun fiyatlarının denetiminin olmadığı doğrudur. Ve suyun hala çeşitli ellerde, Su dairesi ve Belediyeler dışında köylerde Su birliklerinde, su komisyonlarında, kaymakamlıklara bağlı yerlerde vb dağılmış, fiyatlarının da ilgili ekonomi Bakanlığınca da kontrol edilmediği de gerçektir.
Bunun bir an evvel Su Yönetiminin bir elde toplanması gerekir. Bir Yasa tasarısı çalışması vardı 20-yıl evvel, bu kadar önemli konuda bir adım ilerlenmedi. İnşallah bundan sonra olur temennisinde bulunalım.
Devlet Bütçesinden yapılan ödemeler;
Diğer bir önemli yanıltıcı tarif ve her vesile ile tekrar edilen Maliye’nin her ay yaptığı toplam ödemelerinin şu kadarı maaşlar ve şu kadarı diğer ödemeler veya şu kadar özel sektöre olarak vurgulama yapılması ve toplum içinde çeşitli ifadelerle kesimlerin karşı karşıya getirilmesidir.. Ödemeler kime olursa olsun sonuçta bu paraların tümü KKTC ekonomisine ve piyasaya düşmektedir. Ve bu paralar dönmektedir.
Ya çarşıya ve hizmetlere veya borçlara yani bankalara. Sonuçta Devletin ödemeleri Ülke ekonomisine ve piyasaya aktarılan para’dır.
Dünyanın her yerinde de Devletlerin yaptıkları ödemeler gerek Maliye’den gerekse Merkez Bankalarından olsun, ekonomiye ve piyasanın geneline aktarılan para olarak tarif edilmektedir.
Onur Borman
