Kasım 2019 itibariyle Türkiye’de aylık enflasyon %+0.38, Aralık 2018’e göre %11.01, yıllık %10.56 ve yıllık ortalama %15.87 çıkmıştır. Yıllık ortalama KKTC’de pek yayınlanmamaktadır ki enflasyonun ortalama ağırlığı açısından önemlidir.
KKTC’de Kasım ayı enflasyonu daha düşük çıktı. Aylık %- 0.47 ki artı 0.38 Türkiye ile mukayese edersek, %0.80 civarında daha az bir enflasyon çıkar. Aralık 2018’e göre %10.20, önceki yıla göre yıllık ise % 8.55 çıkıyor. Yani yıllıklandırılmış enflasyonda KKTC %2 daha düşük bir seviyede çıktı.
Normalde KKTC’nin enflasyonu ithal enflasyon ve döviz kurlarına bağlı olduğu cihetle her iki halde de birkaç puan hatta daha fazla bir oranı içermesi gerekir. Çünkü bir çok mallar ithal mallarıdır. İthalata bağlı bir ülkeyiz. Yabancı para kullanımı çok daha fazla, açık kambiyo rejimi, ve yalnız yabancı ülkelerden değil, Türkiye’den yapılan ithalat da halâ dolar üzerinden hesaplanmaktadır. Ayrıca Gümrük ve navlun fiyatları vb artı maliyetler var. Denetim mekanizması da çok zayıf veya yok gibi. Bu nedenlerle daha düşük çıkması izaha muhtaçtır. Bunun açıklıkla halkla paylaşılması gerekir.
Tabii ki enflasyon hesaplamasında tartıda esas alınan mallar ve onların ağırlıkları da çok önemli. Türkiye ile farklılıklar varsa ilgili dairenin bunu inceleyip ağırlıkları değiştirmesi lâzım ki bizim bildiğimize göre de gerek gruplar itibariyle gerek mal bazında vardır. Ve bizim alışkanlıklarımıza da daha yakındır.
Yıllar geçtikçe halkın kullanım malları ve ölçüleri değişmektedir. Bu gün KKTC’nin en ağırlıklı giderleri neler ise ona göre revizyona tabi olması şarttır. Bu tabii ki hem gelir seviyesine göre hem de alışkanlıkların değişkenliğine göre zaman zaman gözden geçirilmesi ve halkla bu değişikliklerin paylaşılması gerekir. Çünkü bu konuda çok yorumlar oluyor. Günlük yaşam koşullarını ilgilendiren önemli bir konudur. Sadece rakamları alt alta koyarak halkın yaşam şartları değiştiği halde bu kalıpların değişmemesi ve aynı durumda devam etmesi hakiki sonucu vermez. Ve enflasyon bir ülke ekonomisinde en önemli bir göstergedir. Her şey ona göre endekslenir.
Fiyatlar, ev kiraları, okul ücretleri, eğitim masrafları , sağlık ve sayamayacağımız kadar mal ve hizmetler dışında, faizler ve diğer finansal gereklilikler, devlet bütçesi vd, esas enflasyona endekslidir .
KKTC’de bir yıllık en yüksek artışlar, cep telefonu %35,hellim, uzun ömürlü süt %20, özel üniversiteler %23, %16, ilk öğretimde % 18.8, özel orta okul %30, Özel Lise %20, hastane ameliyat % 32, kuzu eti %25, dana eti % 12, ve ekmek %17. Temel gıda ile sürekli kullanım mallarda ve hizmetlerde , eğitimde ve sağlıkta ortalama enflasyonun oldukça üstünde.
Gruplar olarak ele aldığımızda da durum aynı. En yüksek olan alkollü içkiler dışında Sağlıkta %22.28, Eğitimde %18, giyim, ayakkabı % 17, çeşitli mal ve hizmetler % 20 oldu.
Türkiye’de 12 aylık enflasyonda eğitim % 14.35, mal ve hizmetlerde %14, gıdada %9.9, sağlıkta % 13 gibi elzem mal ve hizmetlerde KKTC’ye oranla oldukça düşük. Türkiye’de enflasyonu düşüren gaz ve petrolde olmuştur.
TCMB başkanı yıl sonu enflasyon beklentisini değiştirerek %12.18 olarak belirledi. Gelecek yıl için de umutlu konuştu. Enflasyondaki duruşla beklentilerdeki iyileşme ön plana çıkarken, döviz kur oynaklıkları azaldı ve faiz oranları belirgin oranda geriledi. Bankacılık sektörünün güçlü sermaye ve likidite yapısı, sektörün risklere karşı dayanıklılığını desteklemekte olduğu vurgulanarak, TCMB elindeki politika araçlarını bütün risklere karşı koruyacağını da tekrarladı. Küresel büyüme beklentileri de aşağı yönlü olduğu ve küresel koşulların ekonomiye olumlu etkisi olacağını ifade ederek 2020 de PKK toplantısının 8 defadan 12 defa olarak hedeflendiği ve her ay durumun takip edileceği ve seneye daha sıkı bir takip yapılacağı para ve kur politikasının, fiyat ve finansal istikrarın sağlanmasının ön planda tutulacağı öngörülüyor.
Bankalarda geçen aylarda TCMB tarafından konan şartlar çerçevesinde -ki bu konuyu birkaç hafta önce işlemiştik,- bankalarda %5-10 arası kredi genişlemesi gerçekleşmiş. Bunun %10-20’ye çıkarılması hedef alındı. Ayrıca farklı kredi tiplerine göre farklı faiz uygulamaları genişletilecek. Örneğin, tüketici, yatırım, işletme vs gibi. Büyümeyi tetikleyici bir para politikası uygulanması hedef alındı.
KKTC’de bankacılık sistemi içinde oldukça yüksek miktarda mevduat ve kaynak birikiminden oldukça düşük olan kredileme oranının, bir miktar daha arttırılarak yatırım ve istihdam kaynaklı projelere imkân sağlanması ve teşvik edilmesi ekonomiye yarar sağlayacaktır.
