Çocuklarınıza ayrılık kararınızı açıklamak belki de yapacağınız en zor konuşmalardan biri olabilir. Ayrılık kararınız şaşırtıcı bir netice olmasa da -muhtemelen yataklarınızı ve hatta evlerinizi ayırmış ya da sürekli tartışıyorsunuzdur- çocuklar her şeye rağmen anne ve babalarının ve ailelerinin birlikte yaşamaya devam etmesini arzu ederler.
Yetişkinlere göre boşanmak farklı boyutları olan komplike bir durumdur. Çocuklar için ise boşanma kendileri ile ilgili bir neticedir; küçük yaş çocukları için anne ve babasının ayrılık kararı anlaması güç ve karmaşık, anlaması zor bir olaydır.
Boşanma kararı ortak bir karar olmasa da kararınızı çocuklarınıza birlikte açıklamalısınız. Karı-koca olarak ilişkinizi sonlandırıyorsunuz; ancak anne ve baba rolleriniz devam etmektedir. Çocuklarınızın önünde birbirinizi suçlamanız ya da sorumluluğu birbirinize atmanız doğru olmayacaktır; aksine bu tutumunuz çocuklarınızda stresin artmasına ve sorumluluğu üzerlerine almalarına neden olacaktır.
Hangi yaşta olursa olsun anne ve babasının aldığı ayrılık kararı tüm çocuklar için üzücü bir durumdur; ailenin kaybıdır. Böyle bir açıklama sonucu çocuklar yaşadıkları üzüntüyü öfke olarak yansıtabilirler, bu kayıp kaygılanmalarına neden olur. Küçük yaş çocukları hayatlarında gerçekleşen büyük değişime adapte olabilmek için uzun zamana ihtiyaç duyarlar.
Kafa karışıklıklarını giderebilmek için çocuklarınızı duygusal olarak hırpalamadan, az ama öz bilgi vermelisiniz. Fakat her yaş dönemi çocuğu gelişimsel olarak boşanmayı farklı bir şekilde anlamlandırıp yorumlayacaktır. Çocuğunuzun içinde bulunduğu gelişimsel basamağı bilmeniz çocuklarınızın boşanmaya yükleyebilecekleri anlamı kestirmenizi ve reaksiyonlarını anlamanızı; ayrıca çocuklarınızın kararınızı anlamasını ve kabullenmesini sağlamanızı kolaylaştıracaktır.
Bu hafta 0-6yaş çocukların boşanmaya yükledikleri anlamları, tipik olarak nasıl reaksiyonlar gösterebileceklerini ve bu durumla nasıl baş edebileceğinizi ele aldım. Bir sonraki hafta ise daha 6 yaş ve sonrasını ele alacağım.
0-6 Yaş Dönemi Çocukların Boşanmaya Yükledikleri Anlamlar ve Tepkileri
0-2 Yaş Dönemi
Bebekler ve 2 yaş dönemi çocukları henüz anne ve babalarına -ya da temel bakımını veren bakıcısına- bağımlıdırlar. Karmaşık durumları anlamlandıracak bilişsel olgunluğa henüz sahip değildirler. Kendi duygularını net bir şekilde anlayamaz ve ifade edemezler; öngörüleri ve empati becerileri ise gelişmemiştir. Ancak ev içindeki gerginliği özellikle anne-baba arasında süren gerilimi hissedebilirler; fakat yaşanan gerginliğinin nedenini anlayamazlar. Eğer ev içindeki huzursuzluk ve gerginlik süreklilik gösterirse çocuklarda -özellikle yabancılar yanında- anne-babaya yapışma, ağlama nöbetleri, yeme ve uyku bozuklukları, oyuncaklara karşı ilgi kaybı ve gelişimsel gecikme gözlenebilir.
Bebeklik döneminde geçişi nasıl kolaylaştırabilirsiniz?
Bu yaş dönemindeki çocuklar kendilerini huzurlu ve güvende hissedebilmek için günlük yaşamlarında süreklilik ve rutine ihtiyaç duyarlar; bu onları rahatlatır. Boşanma sürecinde ve sonrasında günlük rutinlerin aksamadan devam etmesi -özellikle de yemek ve uyku gibi temel bakım rutinlerinin sürdürülmesi- çocuklarda stresi azaltıcı bir etki yaratacaktır. Eğer yeni bir eve taşınmak söz konusu ise çocuğunuzun en sevdiği ve kendini huzurlu hissettiği oyuncaklarının yanında olmasını sağlamalısınız. Fiziksel olarak konforlu olmasını sağlamak ve onu daha çok kucaklamak için daha fazla zaman ayırmalısınız. Ailenizden ve yakın arkadaşlarınızdan yardım alın ve çocuğunuzla mümkün olduğunca fazla zaman geçirebilmek için her fırsatta dinlenmeye çalışın.
2-3 Yaş Dönemi
2 yaş sonrası çocuklar yetişkinlerden bağımsızlaşmaya başlasalar da hayatlarındaki en büyük bağlar anne ve babalarıyla olanlardır ve bu paylaşımlarında meydana gelecek büyük değişimler onlar için baş etmesi zor bir duygusal çıkmaz yaratacaktır.
Bu yaş dönemindeki çocuklar gelişimsel olarak ben-merkezci dönemlerindedirler ve anne-babalarının ayrılmalarına kendilerinin neden olduğunu düşünebilirler. 3 yaş sonrası empati becerileri gelişse de hala duyguları hakkında konuşmakta güçlük çekerler. Daha fazla ilgi için ısrarcı olabilirler, öfke ve hırçınlık gibi davranışlar sergileyebilirler. Parmak emme gibi gelişimsel gerileme, tuvalet eğitimini reddetme, terkedilmekten korkma ya da gece yalnız uyumakta zorlanma, stresin etkisiyle gece ağlayarak uyanma gibi reaksiyonlar gösterebilirler.
2-3 Yaş döneminde geçişi nasıl kolaylaştırabilirsiniz?
Bu yaş döneminde çocukların ayrılık kararının kendileri ile ilgili bir durum olmadığını, bu kararın yetişkinlerle ilgili olduğunu anlamalarını sağlamanız önemli. Çocuklarınızın anne ve babası olarak bu kararı birlikte açıklamak ve yeni hayatlarına adapte olmalarını sağlamak için birlikte hareket etmek zorundasınız. Çocuklar kendilerini güvende hissetmeye ihtiyaç duyarlar; bunu ise ancak anne ve babaları sağlayabilir. Onların duygusal iyi oluşu için anne ve baba olarak işbirliğiyle hareket etmelisiniz.
Çocuklarınızla birlikte kaliteli ve anlamlı zaman geçirmeniz ve onlara daha fazla ilgi göstermeniz de yaşanan bu ayrılık sürecinin getireceği stresi azaltacaktır. Aynı şekilde çocuklarınızın yanlarında huzurlu ve güvende hissettikleri arkadaşlarınız ve aile üyelerinizle de vakit geçirmelerini sağlayabilirsiniz.
Bu yaş dönemi çocukları duygularını ifade etme konusunda yeterli değildirler. Onların duyguları hakkında konuşmanızı öneririm, ne hissettiklerini anlamaya çalışın ve anlatmalarına yardımcı olun, konu ile ilgili bu yaş dönemine özgü hazırlanmış hikaye kitaplarından yararlanmanızı öneririm. Mutlu olacağı şeyleri yapmaya çalışın; ayrılıktan kendini sorumlu tutmamasını, onu hala çok sevdiğinizi hissetmesini sağlamalısınız.
3-6 Yaş Dönemi
Okul öncesi dönem çocukları boşanmanın özünde yatan gerekçeleri anlayamazlar ve evdeki gerginlik ne kadar fazla olursa olsun anne-babalarının ayrılmalarını istemezler. Gelişimsel olarak hayatlarını kontrol etmeye odaklanan 3 yaş dönemi için boşanma ekstra bir stres kaynağıdır; çünkü hayatlarında kontrol edemedikleri şeylerle karşı karşıya gelirler.
2 yaş döneminde olduğu gibi bu yaşta da çocuklar ayrılığın sorumlusu olarak kendilerini görme eğilimindedirler. Yaşamlarında ayrılık sonucu değişiklikler gerçekleşirken bu yaş dönemi çocukları sessizleşip içine kapanabilir, öfkelerini bastırabilirler, yaşananlarla ilgili gerçek olmayan düşünceler geliştirebilirler ve gece uykularından ağlayarak uyanabilirler.
3-6 Yaş döneminde geçişi nasıl kolaylaştırabilirsiniz?
Bu yaş dönemi çocukları anne ve babalarının duygusal durumlarına göre reaksiyon gösterirler. Bu nedenle anne ve baba olarak ayrılık sürecini mümkün olduğunca iş birliği içinde ve pozitif bir şekilde gerçekleştirmek için çabalamalısınız. Bu yaştaki çocukları duygularını tanımlayabilmek ve ifade edebilmek için bir yetişkin rehberliğine ihtiyaç duyarlar. Konu ile ilgili bu yaş dönemi için hazırlanmış hikaye kitaplarından yararlanmanızı öneririm yine.
Bu yaş dönemi çocukları hayatlarında değişikliklerden çok hoşlanmazlar; ayrılık sonrası kendilerini güvende ve sevildiklerini hissetmeye ihtiyaç duyarlar. Anne ve babalarını düzenli olarak görebileceklerini bilmek isterler. Bozulan yaşam rutinlerinizin yerine hızlıca yeni rutinler yerleştirmelisiniz; evden ayrılan ebeveyn kimse düzenli bir şekilde çocuğunuzla zaman geçirmesi için bir plan yapmalı ve bunun aksamadan devam etmesini sağlamalısınız.
Okul öncesi dönemde çocuklar basit ama somut açıklamalara ihtiyaç duyarlar. Evden ayrılan ebeveynin onu terk etmediğini, anne ve babasının onu hala çok sevdiğini ve her zaman yanında olacaklarını anlamasını sağlamalısınız. Ayrılık kararınızı ve yaşanacak değişimi açıklarken şu noktalar üzerinden hareket etmenizi öneririm: Evden ayrılacak olan kim, çocuğunuz nerede ve kiminle yaşayacak, anne-babasını ne kadar sıklıkla görecek. Gelecek sorulara hazırlıklı olun ve kısa yanıtlar verin. Yapacağınız tek bir konuşma yeterli olamayacaktır; çocuğunuzun duygusal reaksiyonlarına göre küçük konuşmalar yapmak için kendinizi hazırlamanızı öneririm.
