Perşembe günü TCMB’nın beklenen kararı çıktı. Yükselen enflasyon karşısında TL faizlerinin düşük kalması ve bir süreden beri daha ziyade yan önlemlere gidilerek politika faizinde yeterli oranda yükselişin olmaması yanında dövize olan çeşitli nedenlerle talep artışı sonucunda, TL karşısında şok döviz kur artışları sonucunu doğurdu. Ve ekonomik krize dönüştü.
Tabii ki sebep sadece faiz değil, cari açık, dış ticaret açığı ve özellikle dış borçların çoğalması ve özel sektör döviz borçlarının gittikçe artmış olması dövize olan talebi çoğaltmıştır. Kaldı ki enflasyon oranının da son aylarda artması ve Türkiye’de yıllık enflasyonun tüketici fiyatlarıyla % 17.90’a, üretici fiyatlarıyla ise %32’ye çıkması karşısında faiz artışına gidilmek mecburiyetini doğurmuştur. (KKTC’de ise yıllık tüketici fiyatlarıyla % 26, üretici fiyatları yayınlanmadı)
Bu defa geçmiş yıllara göre Türkiye ekonomisinin daha sağlamlaşmış sektörlere dayalı ve finansal derinliği bulunan, bankacılık sisteminin daha sağlam temellerde ve daha bilinçli ve profesyonel yönetilmesi ve Merkez Bankası’nın etkin denetimine tabi olması, sermaye yeterliliği, verilen kredilerin geri dönüşümüne önem verilmesi gibi temel kriterlerin öncelik alması dolayısıyla, halkın bankacılık sektörüne olan güveni dolayısıyla, banka ve finans kuruluşlarında bir panik yaşanmadı. KKTC’de de öyle.
Kanaatimce bu safhada TCMB’nın faiz konusunda yeterli oranda %6.25 puan artışıyla % 24’e çıkarılma kararı, kur ateşinin küllenmesine veya şimdi daha ileri safhada alınması gerekli ek ekonomik reform önlemleriyle de sönmesine yardımcı olacaktır. Tabii ki bu ek uygulamalarla ve gelecek hafta açıklanacak Orta vadeli programla getirilecek üretimi geliştirici, yüksek katma değer yaratacak önlemlerle, ekonomik ve mali disiplinle ilgili önlemlerin de birlikte yürürlüğe konmasıyla desteklenmesi durumunda, doğuracağı potansiyel güven ki bu çok önemlidir, hem içten dışa yurttaşların tuttuğu döviz varlıklarının geri getirilmesini hızlandıracak, hem de dış sermayenin Türkiye’ye yatırım için faiz getirisi yönlenmesine yardımcı olabilecektir.
Nitekim faiz kararı açıklanır açıklanmaz olumlu etkisini Perşembe günü müteakip saatlerde hemen gösterdi ve döviz kurları aynı günün sonunda % 3.5 – 4 civarında TL’sı, dolar, Euro ve sterling karşısında değer kazanmıştır. Cuma günü az biraz kur hareketlerinde düşüş olsa da önümüzdeki hafta ek Orta Vadeli Program önlemlerinin açıklanmasını müteakip piyasalarda güven yaratılması halinde kurların duraksayacağı hatta bir miktar daha düşme ihtimalinin olabileceğini düşünebiliriz? Nedeni, öncelikle döviz birikimini olumsuz etkileyen ve yapılan ihracat bedellerinin Türkiye’de ihracatçılar tarafından yurt dışında bıraktıkları dövizlerin, yurt içine getirilmesi için Hükümetin geçen hafta aldığı ihracat dövizlerinin 90-180 gün içerisinde getirilmesi kararı ile, yine Türkiye içinde dövizle yapılan menkul ve gayrı menkul alım ve satımlarının ve kiralanmasının yasaklanması ve tüm ticari işlemlerin TL ile yapılması, kararlarını sayabiliriz. Halen döviz açıkları ve ihtiyacı ve büyük yatırımlarda döviz borçlanmalarının olduğu dönemde yabancı sermayenin çeşitli siyasi ve ekonomik nedenlerle son zamanlarda duraklaması yanında, esasında Türkiye’deki imkânların ve kaynakların kullanılarak yurt dışına yapılan mal ve hizmet ihraç bedellerinin de ülkeye getirilmesi gerekirken, bu kaynaklarında getirilmemesinden kaynaklanmaktadır. Dışta döviz birikimleri de aynı. Ve bu konu çok önemlidir. Bir ülke her türlü teşvikleri kullanarak niye ihracat yapar? Ülkesine döviz kazancı sağlamak ve dış ticaret dengesi ile cari açığı asgariye düşürmek veya sağlamak için. Dolayısıyla Hükümetçe alınan bu karar, ülke genel menfaatleri için çok isabetli olduğu kadar kalıcı olması gerekliliği vardır.
Faiz artış kararı ile Perşembe ve Cuma günü TL’nin bir miktar değer kazanması yanında borsa İstanbul da bu iki günü yükselişle kapatmıştır.
Ayrıca TCMB’nın faiz arttırma gerekliliği, MB’nın esas hedefi olan Fiyat istikrarının sağlanması ve enflasyonu kontrol altına almak içindir. Çünkü enflasyon ekonomiyi kemiren ve sosyal yapıyı çürüten adaletsizliği körükleyen, haksız kazancı ve en kötü ortamları yaratan bir hastalıktır. Tek politika faizinin direk olarak yükseltilmesi de sadeleşmenin sürdürülmesi ve dolaylı yollara tahammülün kalmadığı açısından da çok isabetli olmuştur.
İş dünyası temsilcileri dahi ki en çok kredi kullanan bir kesim olarak kredi faizlerinin yükselmesine neden olmasına rağmen, çok yükselen döviz fiyatlarının yüksek seviyelerde dalgalanmasının önüne geçeceği için genelde olumlu karşılamıştır. Ayrıca TCMB faizleri ile piyasa faizleri arasında fiiliyatta çok fark oluşması karşısında bunun yapılması gereği vardı. Yüksek enflasyon karşısında azalan TL mevduatlarının arttırılması ve iç kaynak birikimi sağlanarak dış kaynak bağımlılığının azaltılması ise en önemli ihtiyaçtır.
Haftaya program açıklandıktan sonra gelecek için gelişmeleri daha sağlıklı değerlendireceğiz. Çünkü TCMB kararları yanında destekleyici kararlara beklentiler yüksektir.
