Geçtiğimiz hafta Fas’ın başkenti Rabat’ta yapılan ve iki gün süren “Avrupa-Akdeniz Alanında Gıda Güvenliği İçin Sürdürülebilir Tarım Oluşturma” konferansına konuşmacı olarak katıldım. Konferansa katılan gelişme ve tarım iktisatçıları, kırsal bölgelerin kalkındırılıp geliştirilmesi konusunda şu ana kadar başarılı olunamadığı konusunda hemfikirler. Bu görüşü dillendirenlerden birisi de Fransız Michael Petit. Dünyanın önde gelen tarım iktisatçılarından olan Michael Petit, bunun sebebini şu ana kadar kırsal gelişme konusundaki reformların eksikliklerine ve en önemlisi de iyi tasarımlanmış olmamalarına bağlıyor.
* * *
Petit’e göre kırsal bölgelerin geliştirilme projelerinin başarılı olması için dört şeyin iyi yapılması gerekiyor. Dış yardım ve uluslararası kuruluşların bu konuda yaptıkları yeterli ve sürdürülebilir değil; sivil toplum örgütleri ise gerekli kapasite ve yetkiye sahip değiller. Bu yüzden ilk olarak mutlak surette devlet kurumları geliştirilmeli ve yönetişimi iyi yapılmalı. Özellikle tarımsal bilimler konularında bilgi üreten ve insan yetiştiren yüksek eğitim kurumları güçlendirilmeli. İkinci olarak, halk adına karar verenlerin bu konudaki siyasi iradelerini net bir şekilde sergilemeleriyle projelerin politik kredibilitesi artırılmalı. Üçüncüsü, devletin makro politikalarının açık, net ve bu projelerle tutarlı olmaları. Son olarak da, yerel bilgi üreten kurumların düzenli bir şekilde dünyanın diğer yerlerindeki benzeri kurum ve kuruluşlarla uluslararası işbirliği yapmaları gerekmektedir.
* * *
1988-1994 yılları arasında Dünya Bankası Tarım ve Kırsal Gelişme Programının direktörlüğünü yapan Petit’in Washington Konsensüsünün genişletilmiş haliyle uygulanması durumunda kırsal gelişme projelerinin başarılı olacağına inanması şaşırtıcı değil. Fakat bu Petit’in işin ekonomi politiğini kaçırmadığı anlamına gelmiyor. Bana göre sorun kırsal geliştirme projelerinin iyi uygulanmamış olması değil. Sorun kırsal kesimin politik olarak güçsüz olması ve kırsal bölgelerde yaşayan küçük ölçekli çok sayıdaki fakir çiftçinin ortak eylem kararı almadaki zafiyetleri. Bu yüzden de dikkate alınmamaları.
* * *
Oy verenlerin çoğu şehirlerde yaşıyor ve tarımla da uğraşmıyorlar. Yeniden seçilme kaygısı taşıyan politikacılar, bu kesimi yani şehirlerde yaşayanları memnun etmekle seçimi kazanma şanslarının artacağını görüyorlar. Diğer şeylerin yanında, memurun, elit kesimin ve şehirlerde yaşayan net gıda alıcısı olanların yaptıkları harcamaları azaltacak politikaları seçiyorlar.
* * *
Oy veren çok sayıda insanı memnun eden bu politikalar maalesef kırsal kesimlerde yaşayan ve net tarımsal ürün satıcılarının işine gelmiyor. Fakat çoğu küçük ve fakir olan bu üreticiler bir özel çıkar gurubu olarak örgütlenemediklerinden ve sistemin nasıl çalıştığını bilemediklerinden kaybeden kesim oluyorlar. Günün sonunda, yapay olarak, devlet müdahalesi ile düşük belirlenen tarımsal ürün fiyatları kırsal kesimdekilerin gelirini azaltıyor ve bu bölgelerde yaşayanlar fakirlik sınırları altında hayatlarını sürdürmek zorunda kalıyorlar.
* * *
İşlerin sadece teknik yönüne odaklanıp, ekonomi politiğini göz önünde tutmamaya devam ettiğimiz sürece kırsal kesim gelişme projelerinin başarısız olmaya devam edecekleri kesin.
