Antarktika’daki yabani Adélie penguenleri, ayna karşısında kendi yansımalarına verdikleri tepkilerin ölçüldüğü bir dizi deneyde öz farkındalık belirtileri gösterdi.
Kendini tanıma, hayvanlarda zekanın önemli bir göstergesi olarak kabul ediyor. Bu nedenle hayvanların ayna karşısındaki tepkilerini değerlendiren deneylerin tarihi 1970’lerde şempanzelerle yapılan çalışmalara kadar dayanıyor.
Ancak penguenlerle yapılan yeni çalışmada biraz daha farklı bir yaklaşım benimsendi. Hindistan Bilim Enstitüsü’nden araştırmacılar, kısaca MSR diye adlandırılan ayna deneyini esaret altındaki hayvanlarla değil, insanlara hiç alışkın olmayan yabani penguenlerle yapma kararı aldı.
İlk denemede, bir penguen sürüsünün yoluna bir ayna kondu ve kuşların kendi iradeleriyle yaklaşmaları beklendi. Birkaç penguen aynaya yaklaştı ve onlara dokunmadan yansımalarını dikkatle inceledi.
İkinci denemede ise araştırmacılar, penguenlerin aynayla ilgilenmesini sağlamak için her bir hayvanı kısa süreliğine karton yapıların içine koydu. Bu yapıların içine de aynalar yerleştirilmişti.
Penguenler açık alandaki aynaya baktıklarında yansımalarını dikkatlice incelese de nispeten hareketsiz kalmıştı. Mukavvalarla çevrelendiklerinde, kendilerini incelediklerini düşündüren davranışlar ve el kol hareketleri sergilediler.
Öte yandan penguenlerin hiçbiri aynaya baktığında bir yabancıya karşı sergiledikleri saldırgan veya çekingen davranışlarda bulunmadı. Bunlar genelde ayna testlerini geçemeyen hayvanlarda gözlemlenen yaygın tepkilerdi.
Bunun ardından aynalara çeşitli çıkartmalar yapıştırıldı. Hayvanların bunları gagalarıyla sökmeye çalıştığı görüldü.
Sonunda deneyi biraz daha karmaşıklaştırmaya karar veren ekip, penguenlere önlük giydirerek onları tekrar ayna karşısına koydu. Öte yandan penguenler önlüklerden hiç de rahatsız olmadı.
Ekip bu sonuçların biraz kafa karıştırdığını ve ileri araştırmalarla desteklenmesi gerektiğini söylüyor. Ancak yabani hayvanların öz farkındalığını değerlendirmek için heyecan verici bir başlangıç yaptıklarına inanıyor.
Hakem onayından geçmeyi bekleyen araştırmaların yer aldığı internet sitesi BiorXiv’de yayımlanan makalede konuyla ilgili şu ifadeler yer alıyor:
Bu deney dizisi, herhangi bir penguen türünde öz farkındalığın olası varlığına ilişkin muhtemelen ilk araştırma. Ayrıca insan dışı bir türün doğal ortamında serbestçe dolaştığı sırada bir dizi bilişsel deneye dahil olduğu çalışmalara öncülük ettiğimize inanıyoruz.
Çalışmanın ortak yazarı, etolog Anindya Sinha ise, “Penguenler çok eski bir kuş grubu” diye konuştu.
En eski penguen atalarının 60 milyon yıl öncesine dayandığını hatırlatan bilim insanı şöyle ekledi:
Benliğin evrimine dair fikirlerimiz şimdiye kadar memeli türleriyle sınırlıydı.
Independent Türkçe, IFL Science, Hakai Magazine
Derleyen: Çağla Üren
