Toplumda reform yapmak ve bu sayede toplumu geleceğe hazırlamak, çağdaş öğretmenler ve onlar arasından çıkan okul müdürlerinin temel görevlerindendir. Geliştirilen okul eğitim programları ne kadar çağdaş olursa olsun ancak onların uygulamalarında hayat bulabilir. Bunu yapmak içinse öğretmen ve müdürler üniversite eğitimlerinde, geleneksel öğretim programları yerine çağdaş öğretmenlik eğitim programlarından geçmeli. Bu sayede günümüz dünyasında öğretmenler ve okul müdürleri yönetici rolünden uzaklaşıp, lider rolünü üstleneceklerdir.
Yönetici, yönetmeliklerde yazılan görevleri yerine getirmeye odaklanır, liderse görevleri doğru yapmaya. Yöneticiler göreve atama yoluyla gelir ve gücünü yasalardan alır. Halbuki lider gücünü bilgisinden ve birlikte çalıştığı diğer kişilerin algılamalarındaki kabulden alır. Bu nedenle öğretmen ve yöneticiler (müdür) ‘yönetici’ değil ‘lider’ olmak için çaba sarf etmeli.
Literatürde çağdaş öğretmenlik mesleği “lider öğretmen” olarak betimlenmektedir. Lider öğretmenlik kavramı kabul görmekte ve bu konuda yoğun bilimsel araştırmalar dikkati çekmektedir. Öğretmenlerin okutmakla sorumlu oldukları derslere ait bilgi aktarma yanında ‘lider öğretmen’ olarak da her geçen gün rolleri belirlenmeye çalışılmaktadır.
Lider öğretmenlerden öğretim sürecinde birtakım lider davranışlar sergilemeleri beklenmektedir. Söz konusu davranışlardan bazıları şunlardır; aynı ortamda bulunanlara güven vermek, vizyon geliştirmek, soğukkanlı olmak, risk almak, uzman olmak, farklılıklara önem vermek, karmaşık problemlere basit cevaplar bulma ve neyin önemli olup olmadığına karar verme yeteneğine sahip olmaktır*.
Lider öğretmen davranışlarını ortaya koyan bir diğer çalışma ‘REACH’ modeldir**. Bu modelde lider öğretmen davranışları olarak; Risk alma, Etkililik, Özerklik, Meslektaşlık ve Onur’dur. Bu kavramların ilk harfleri kullanılarak REACH model ortaya çıkmış (Merideth, 2000).
Lider öğretmen ‘risk alma’ davranışında, meydan okuyucu durumları bulup yeni süreçler oluşturur. ‘Etkililik’ davranışı olarak lider öğretmenlerden en iyi uygulamaları veya pratikleri yapması, profesyonel anlamda kendini geliştirmesi ve öğrencileri umursayıp onlar için en iyi olanları araştırıp, kaygılarını anlamak için empati kurması beklenmekte.
“Özerklik” davranışı olaraksa girişimcilik, bağımsız düşünme ve sorumluluk lider öğretmenlerin özelikleridir. “Meslektaşlık” davranışları olarak lider öğretmenlerin; toplumu geliştirme ve interaktif iletişim becerileriyle donanık olması beklenmektedir. Bu rolde meslektaşlarıyla ortaya çıkması olası çatışmaları da çözme becerisi göstermesi de beklenir.
REACH modelinde son olarak “onur” davranışında lider öğretmenlerden bütünlük, dürüstlük ve iş ahlakı gibi etik değerleri sergilemeleri beklenmektedir.
Yukarıda da görüldüğü gibi literatürde “lider öğretmen”lerden genel olarak benzer beklentiler mevcut. Toplumsal reformların temeli olacak, demokratik bir toplumun oluşması için de lider öğretmenlik artık ciddiye alınmalı. Öğretmenlik mesleğine hazırlanırken öğretmenlerin ‘lider’lik davranışlarını kazanacakları eğitim programları geliştirilmeli. Meslekte olan öğretmenlerin de “lider”lik niteliklerini kazanmaları için hizmet içi eğitim programları düzenlenmeli. Ne yazık ki buralarda öğretmenlik mesleği ilginç. Başka ülkenin öğretmenlik programlarından mezun olmaktadırlar. O nedenle oraya müdahale etmek imkansız. Burada mezun olan öğretmenler içinse Eğitim Bakanlığı ciddi adımlar atmalı. Gerek ilköğretime gerekse orta öğretime öğretmen yetiştiren programlarda çağdaş ve bilimsel araştırma sonuçlarını temele alan programların geliştirilmesi gerekli. Lider öğretmen yetiştirme de bu tür bir programı zorunlu kılar.
*Can, Niyazi (2009) Öğretmen Liderliği. Ankara: Pegem Akademi.
** https://www.uk.sagepub.com/upm-data/11324_Merideth_Chapter_1.pdf
