2022Yılı KKTC’nin öngörülen hesapları yani bütçesi 12 milyar 700 Milyon Türk lirası. 2022 yılı bütçesi 2021 yılı bütçesine oranla %24 daha büyük. 2022 bütçemizin 1 Milyar 460 Milyon Türk lirası açık öngörüsü var. Bu hedef şuan itibariyle tutmuyor hedeflenen bütçe açığı Türk lirasını’nın satın alma gücünde yitirdiği değer ve ortaya çıkan pahalılık hedeflenen açığı ve hatta yapılan bütçeyi revize etme ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. 2022 Bütçe açığı şu an itibariyle hedeflenenin 3 katına çıkmıştır ve ne yazık ki kayıt dışı yaratılan ekonomik aktivitelerden vergi kaybımızın 300 milyon ABD Doları olduğunu bildiğimiz halde bunun önüne geçmek için adım atılmamaktadır.
2022 yılı bütçesine baktığımızda kayıt dışı ekonomik aktiviteleri kayıt altına almak gibi bir çalışmanın ve bir düşüncenin olmadığını görüyoruz. Belirtilmeyen ve/veya hiç söz konusu yapılmayan ve son 10 yılda bozulan ve git gide daha da kötüleşen gelir dağılımı bozukluğunun nasıl giderileceği eski ve yeni Maliye Bakanlarımızın açıklamalarında yer almıyor.
Ülkemizde en son 2008 yılında hane halkı bütçe çalışmaları yapılmıştır. İlgili yıldan sonra herhangi bir çalışma DPÖ İstatistik bölümü tarafından yapılmamıştır. Bu ülkemizde büyük bir eksiklik olurken KKTC’de ki gelir dağılımının yani GSYH’nin kimler tarafından ne oranda paylaşıldığını maalesef bilmiyoruz. Ülkemizdeki gelir dağılımı bozukluğunu kendimiz kendi yöntemlerimizi kullanarak saptıyor ve yorumluyoruz.
Finansal olarak bağlı bulunduğumuz Türkiye Cumhuriyeti’nde ki gelir dağılımı nasıldır? Bu konuyu araştırırken TÜİK’in verilerinden faydalandım. 2001 krizinden sonra yılda 0,44 gibi bir düzeyde olan Gini katsayısı 2003’te 0.42, 2004’te 0.40 ve 2005’te 0.38 ile düzelmenin en üst noktasına çıkmış görünüyor. Fakat 2006’da 0.43’e tekrar çıkan Gini katsayısı 2007 ve 2008 yıllarında 0.41 oranında kalmış, yani 2005 Türkiye’nin gelir dağılımının en düzgün olduğu yıl olmuş. Türkiye’de 2009 yılından sonra Gini Katsayısı yine bir iyileşme göstermiş ve 2011 yılında 0.40 olarak gerçekleşmiş. 2011 yılından sonraki yıllarda yine Gini Katsayısında 0,45 civarlarında bir rakam çıkmıştır. Türkiye gelir eşitsizliğinde Avrupa’da ilk sıra da yer alıyor.
Türkiye Cumhuriyeti’nde ki gelir dağılımı katsayılarına baktığımızda ve buna ilişkin yorum yaptığımızda 2008 yılına kadar benzer durum bizde de, yani KKTC’de de vardı. Fakat 2008 yılından sonra Türkiye’de Gini Katsayısı iyileşirken yani düşerken, KKTC’de bunun tam tersi olduğunu, yaşam şekli ve hane halkı göstermektedir. 2008 yılından sonra KKTC’de uygulanan politikalar sonucu bozuk olan gelir dağılımı daha da bozuldu ve orta sınıf diye tabir edilen halkın yaratılan gelirden aldığı pay düştü ve en düşük yıllık ortalama gelir ile en yüksek yıllık ortalama gelir arasındaki fark artmıştır. Dünyada ki duruma baktığımızda Gini Katsayısının 0.25 ile 0.30 arasında yaygınlaştığını görüyoruz. İsveç, Norveç gibi sosyal demokrasi rejimi uygulayan Kuzey ülkelerinde Gini Katsayısı 0.25 – 0.30 gibi oranda çıkıyor. Sosyalist ülkelerde de bunun gibi düşük Gini Katsayıları mevcut. Gini katsayısının 0,40 ve üzeri çıkan ülkeler gelişmemiş ülkelerdir.
KKTC’de bu konuda önemli saptamalar yapılabilinir. Özellikle özel sektör çalışanlarının büyük çoğunluğu yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Asgari ücret yoksulluk dahilindedir. Hane halkının büyük çoğunluğu taksitli ve borçlu yaşıyor. K.K.T.C.’de üretilen gelirin paylaşımı adalet sınırlarının çok dışında. Küçük bir topluluk tarafından bölüşüldüğünü görebiliyoruz. Yani adaletsiz bir bölüşüm söz konusu. Hepimiz biliyoruz ki dolaylı vergiler gelir dağılımını daha da bozar. K.K.T.C.’de de maalesef dolaylı vergiler önemli bir yer tutuyor. Bunun içinde hükümet programında gelir dağılımının adaletli olabilmesi için tek söz edilmezken gelir dağılımının bozukluğu konusunda da hiçbir önlem alınmamaktadır. Ne yazık.
