Her toplumun kültürel derinlikleri var.
Kültür dediğimiz şey,
Yüzyıllar içinde oluşur; yaşam tarzı haline gelir.
Fakat değişmez değildir.
Kimi alışkanlıklar, tutum ve davranışlar zamanla değişir;
Bakarsınız esamesi okunmaz…
Bazıları da etkisini sürdürür.
Zaman, mekan ve koşullara uyarak…
…
Türk/Osmanlı kültüründe el etek öpme geleneği vardı.
Padişahların, yüksek yöneticilerin elleri etekleri öpülürdü…
…
Bu adet Kıbrıs’ta da geçerliydi.
Babıali tarafından adaya atanan yöneticinin huzuruna çıkanlar,
Onun eteğini öpmek durumundaydılar…
…
Bir zaman adaya bir gezgin gelir.
Dönem Osmanlı dönemidir.
Ziyaretçi Yöneticinin huzuruna davet edilir.
Lefkoşa Sarayönü’nde bulunan Vali Konağına.
Yöneticinin yanında zamanın Tercümanı da vardır.
Tercüman, Yöneticinin kıymetli bir “kul”udur,
Hıristiyanların işlerini görmekte.
Ziyaretçi yanına Tercümanı da alarak Vali Konağına varır.
Kapılar açılır.
Tercüman usulü bilmektedir.
Kabul edildikleri anda Tercüman Yöneticinin eteklerine doğru diz çökmeye çalışırken,
Yönetici kaftanının eteklerini derhal geri çeker.
Öpmesin diye…
…
Ziyaretçi bu duruma şaşırır.
İçinden öfke duyar.
Bunu “terbiyesiz” bir hareket olarak niteler…
…
Yöneticinin eteklerini öptürmemesinin nedeni,
Etek öpecek olanın Müslüman olmamasıydı.
Öperse,
Kendisine “dinsizlik bulaşmış” olurdu…
…
Öte yandan din bulaştırmak serbestti.
Bir katedrale minare dikmek neydi?
…
Onca yüzyıl bu diyardan gelip geçenler el etek öpmeye alıştırılmıştı.
El etek öpmekle dudak aşınmaz derler ama,
Sırasında belalı işler de olurdu.
Evliya Çelebinin anlattığına göre “Miloş isimli Sırp, Kosova sahrasında Murad Hüdâvendigâr rahmetullâhi aleyhin elini öpmek bahanesiyle yakınına gelip, hançeriyle onu şehit ettikten sonra, Osmanlı hükümdarlarının hiçbir yabancıya el öptürmemeleri bir protokol kâidesi olmuş… “
Böylece, el yerine etek öptürmeye başlamışlar…
…
Günümüzde bir makama çıkıldığında kimse o makam sahibinin elini eteğini öpmez.
Ama bu derin kültürün etkilerinin başka türlü belirmediğini söylemek de mümkün değil…
…
Ne diyorduk,
Kimi alışkanlıklar, adetler, gelenekler zamanla değişebilir.
Kalkmış da olabilir.
Etkisini bir başka şekilde sürdürebilir de…
…
El etek öpmenin anlamı şudur:
“Yağcılık yapmak. İşini yaptırmak için şuna buna yalvarmak, yüzsuyu dökmek.”
