Geçen Cuma KANAL T’de Özer Kanlı ve Özdemir Tokel’in programında Halkın Partisi başkanı Kudret Özersay’ı izledim. Programda, 4 özgürlüğün 2 kesimliliği bozabileceği- sulandırabileceği konuşuldu.O yüzden bu konuya değinmek istedim.
Bu sıkıntıyı da, Anastasiadis’in açıklamalarına istinaden ifade ettiklerini söylediler. Önce 4 özgürlüğün ne olduğunu, bizim için önemini ve sonra da olası federal anlaşmada nasıl düzenlenmeye çalışıldığını anlatmaya çalışalım. Bunlar zaten sır değil, liderler kendi halklarına kendi hassasiyetlerine göre söylüyor.
Bildiğiniz gibi AB’nin 4 özgürlüğü,ekonomik entegrasyonun esasını, yani ekonominın faktör mobilitesini anlatan, “ malların-hizmetlerin-kişilerin-sermayenin serbest dolaşımını ” ifade eder.” Ve AB üyesi bir ülke olacaksanız, “olmazsa-olmazı” ifade eder. Ötesinde, her ülke AB ile bunu gerçekleştirmek için can atar..
Biz ise “yüz defa can atarız aslında ” .Neden mi? Çünkü, KKTC gibi küçük ve izolasyonlar altındaki bir ekonomiyi büyütmek istiyorsak(yani refahı-istihdamı ve yaşam kalitesini artırmak ) ; kesinlikle Kuzey Ekonomisini başka ekonomilere(bizden daha büyük ve iyi) entegre etmemiz lazım.
Yani, “ malları-hizmetleri-kişileri-sermayeyi” karşılıklı olarak başka ülkelere takmamız lazım.Tabii, kendi ülkeniz lehine bunları yaparken bu akımların nette yönlerini-dozajlarını ayarlamak lazım.Bunun da yolları vardır,filtreler-prangalar-ince ayarlar-görünmez engeller vs’lerle bunlar yapılabilir.
Bendeniz bunlara ekonominin VANALARI diyorum ve bir ekonominin büyümesi için bunları başka ekonomilere takması lazım. Bu vanalar, takılan ülkeye “ ölçek ekonomi,sermaye-finansman,talep,rekabet,teknoloji-bilgi,mukayeseli avantajlarının gelişmesi,üretkenlik-verimlilik vs ” gibi bir ekonominin büyümesi için gerekli tüm açılımları-imkanları-enstrümanları sunar…
O yüzden bizim için 4 özgürlüğü başta Güney Kıbrıs’a, AB’ne ve Türkiye’ye takmak çok istenilen bir durumdur. Lakin,çok küçüğüz ve özellikle başta Güney’e ve bazı AB ülkelerine göre görece zayıfız.Dolayısıyla,sermayenin serbest dolaşımında mülk-gayrı menkul edinimi konusunda korkularımız var.
Çünkü,haklı olarak Kuzey’de baskın nüfus, tam bir siyasi otorite ve baskın gayrı menkul sahipliğini istiyoruz.Bu tüm Kıbrıslı Türklerin ortak talebi ve olmazsa-olmazıdır.Cumhurbaşkanı Akıncı’da zaten bunu çok güçlü bir şekilde söylüyor ve buna göre anlaşmanın kurgulanması için uğraşıyor.
Peki,olası federal anlaşmada “4 Özgürlük,2 Kesimliliği Bozar mı?”.
Hayır-kesinlikle bozmaz. Bununla ilgili güçlü düzenlemeler ve çapraz prangalar oluşturulmuş ve zaten kabul edilmiş durumdadır. Ve bunu Cumhurbaşkanı Akıncı her seferinde de dile getiriyor zaten.
4 özgürlüğün 2 kesimliliği bozacak aleti SERMAYE’nin serbest dolaşımında mülk edinme konusu,ikamet ve Kuzey’de siyasi hakları(seçme-seçilme) kullanma açılımıdır.Bunlar bir bütündür.Buna göre,mülkiyet rejiminde ortaya çıkacak İADE’lerden sonra herhangi bir yabancı Kuzey Kıbrıs’ta gayrı menkul edinimi yapabilir.
Lakin,Kıbrıs Türk Devletçiği,dilediği zaman yabancıların mülk edinimlerini yasal olarak sınırlandırabilecektir(el freni var ).Yani resmi olarak tapuda devir yapmayacaktır .Bu oran belki % 20 veya % 30 olacak. Bu tamamen bize bağlıdır.
Elbette,bu yasal orana ve kısıtlama yetkisine rağmen,tıpkı şimdilerde olduğu gibi piyasa bypasslar yaratacaktır, yani işlemler vatandaşlar üzerinden de yapılabilir(sözleşmelerle vs) ama resmi olarak tapu devir yapılamayacaktır.Ve bu da yeterlidir.
Ötesinde,Kuzey’e gerek mülkiyet iadesinden,gerekse sonradan mülk alımıyla veya kiralayarak yerleşecek bir Rum(ki AB vatandaşları da olabilir) parlamentoda seçme-seçilme haklarını Güneyde(ülkesinde) kullanacaktır.
Bunlar görünür-somut prangalar ve kısıtlamalardır. Ötesinde eğitim gibi,dil gibi,sosyolojik-psikolojik diğer görünmeyen etkenler de vardır. Dolayısıyla, hiçbir şekilde “ 4 özgürlük 2 kesimliliği bozmaz ”.Aksine Kuzey ekonomisi için çok ihtiyacımız olan bir açılımdır ve bahsettiğim düzenlemeler-prangalar bizi endişelerimizden korumaktadır.
