Ne beklerdi KKTC’li başka. Yolun sonunu zaten ‘eski siyaset’ çoktan getirmişti. Her alandaki ‘ganimet’ ve ‘adam kayırmacılık’ iflası getirdi. Eğer uluslararası hukuk içerisinde olunsaydı farklı tepkilerle karşılaşacaktı. Değişik yaptırımlar kapıda olacaktı.
Siz sadece kapısını çalabildiğiniz tek ülkeden gelen kaynakları da israf ettiniz. Gemi karaya oturdu. Üretim yok. Bir hanenin tüm üyelerini devlete soktunuz. Tabi kuralı! da vardı; ‘bizim partiden’ ise aynı ailedeki bütün fertler devlet memuru yapıldı. ‘Bizim parti’den olmayan ailelerin tek bir ferdini bile devlete sokmadılar.
Omorfo’da bahçeler elde tutuldu yıllarca. Bir sonraki seçim döneminde dağıtılmak üzere. Öyle de yapıldı. Bir aile düşünün çocukları Güney’den buraya gelirken dokuz, onbir yaşında bir tanesi ise Omorfo’da doğdu. Çocuklara hem babaya hem de 11 yaşındaki çocuk dahil, tüm çocuklara dönümlerce narenciye bahçesi verildi. Ganimet anlayacağınız; her alanda ganimet.
Sonrasında TC’den alt yapı için verilen krediler yine ‘bizim partiden’ olanlara dağıtıldı. Kredileri alanlar iş bile yapmamış sonunda iflas göstermiş, krediler geri ödenmemiş.
Şimdi gelinen noktada kimsenin kızma hakkı yok. Gemi karaya oturdu. Yapılacak tek doğru yol var; üretim. Üretim hamlesi gerçekleştirip, ekonomik kalkınma için artı değer yaratılmazsa ülkenin gidişatı karanlık.
Bir devletin yapması gerekenler yapılmadı 45 yıl boyunca. Üstüne üstlük üretim yapılan alanlar da yok edildi; narenciye gibi.
Geç oldu ancak yapılması gerekenler belli; üniversiteler, devlet planlama teşkilatı, sivil toplum kuruluşları, üretimde emek veren tüm paydaşlar araştırmaya odaklanmalı. Biz bu ülkede ‘ambargolara rağmen hangi ürünleri üretip dış ülkelere pazarlayabiliriz? Aynı zamanda iç piyasada daha ucuza tüketebiliriz? Turist çekebilecek hangi hizmet alanları yaratıp geliştirebiliriz? Bu soruların yanıtına odaklanmak kalkınma için şart.
Üretimde başarı hikayeleri yazmış ülkeler mevcut. Hollanda onlardan bir tanesi. Hollanda, Konya kadar bir ülke. Tarımda müthiş başarılı. ABD ve Fransa ile birlikte dünyanın üç büyük tarım ihracatçısından biri. Üstelik kıt kaynak ve zor şartlar içinde olmasına rağmen. Topraklarının yarısı deniz seviyesinin 1 metre altında. Topraklarının yüzde altmışı denizin doldurulması ile elde edilmiş. Anlayacağınız toprak çok kıymetli. Toprak, su ve tohumuna sahip çıkmış*.
Kooperatifler ve mezat sistemi çok iyi çalışıyor. Kalite ve güven endeksi bulunuyor. Mezat sistemi denetimde kaliteden ödün vermemek anlamına geliyor. Eğer bir çiçeğin yaprağı eksikse veya başka bir problem varsa doldurulan belgede bunu belirtmek şart.
Hollanda’nın başarasında eğitim ve Ar-Ge araştırmalarının temelini atan üniversitelerdir. Üniversiteler tarım alanında gıda üretimi, gıda tüketimi, yaşam alanı, gıda sağlığı ve geçim konularına odaklandılar ve buna da ‘24. Yüzyıl Tarımı’ diyorlar*.
ABD’den sonra dünyanın en büyük ikinci tarım ihracatçısı. Süs bitkileri ve sebze ihracatında dünya lideri, et ihracatında dünya dördüncüsü, süt ve süt ürünlerinde dünya üçüncüsü, sıvı ve katı yağ ihracatında ise dünya dördüncüsü. 2014 yılında 90 milyar dolarlık ihracat. Aynı dönemde Türkiye Cumhuriyeti’nin 18 Milyar dolar*.
Ekonomik üretim şart. Buralarda üniversite sayısı 40’lara merdiven dayamış durumda. Sistemsiz KKTC eğitiminde okulöncesinden yüksek öğretime kadar devlet kurumları yanında daha kaliteli! eğitim verdiğine inanılan ‘özel’ kurumlar da sayıca çok. Çocukların sosyal, fiziksel, sportif ve sanatsal alanlarda kendilerine zaman ayıracakları öğleden sonraki zaman dilimlerine de el konulmaya çalışılıyor.
Peki sonuç ne olacak? Hangi alanlarda üretim yapılacak? Devlet hangi alanlara destek verecek? Üretip ihraç edilebilecek ürünler araştırılıp bulanacak mı? Bu alanlarda devlet ile birlikte üniversiteler Ar-Ge çalışmalarına başlamak için fonlar oluşturacak mı? Bu alanların ihtiyaç duyacağı insan kaynağı yetiştirilecek mi? Eğer bu soruların yanıtı evetse KKTC kendini kurtarır; aksi zaten belli. O nedenle KKTC’yi bu duruma düşürenler şimdi feryat etmese iyi olur!
* https://businessht.bloomberght.com/piyasalar/haber/1072193-tarimda-hollanda-mucizesi
