(Sokak Sokak Lefkoşa -11-)
Diğer Lefkoşa sokakları gibi Yencami bölgesinde de zaman adeta durmuştur.
Yaşanan onca hatıranın can çekiştiği sokaklarda insan yabancıymış gibi dolaşıp durur.
Halbuki yabancılara bile yabancı değildi bu sokaklar.
O kadar sıcak, o kadar içten, o kadar kucaklayıcıydı bir zamanlar…
……………………………………………………………………………………………….
Lefkoşa sokakları ile ilgili yazı serimizin bu bölümünde Yenicami Sokağını konu alıyoruz.
Sokak oldukça eski bir yerleşim yeridir ve adını da 1870’li yıllarda aldığı sanılmaktadır.
Yenicami güneye doğru Kirlizade Sokak ile devam eder ki, daha önce Kirlizade Sokağını konu edinmiştik.
Yeni Cami Sokağının bir ucu Lüzinyan Evine, diğer ucu da Reşadiye Sokağına uzanır.
Oldukça uzun, ince bir yolu oluşturur sokak.
Eskiden olduğu gibi şimdi de Lefkoşa’nın önemli bölgelerinden biridir.
Atatürk İlkokulu ve bir zamanların Yenicami İlkokul binası bu yol üzerindedir.
Aynı isimli caminin avlusunda Lüzinyan döneminden kalma yıkık dökük bir kilisenin olduğu bilinir ki, Osmanlı fethinden hemen sonra kiliseye bir minare eklenmişti. Ancak kilisenin 18. Yüzyılda yıkıldığı söylenir.
…
“Yenicami’de Eski Hatırlar” adlı bir yazımızda Muzaffer Gürkan’ın anlattığı bir rivayeti aktarmıştık.
Yıkık Lüzinyan Kilisesi ile ilgili rivayet şöyle:
“Rivayete göre eski cami binası, rüyasında caminin temellerinde bir define saklı olduğunu gören bir paşanın ya da mevki sahibi bir kişinin, bu defineyi bulmak için temelli kazmasından yıkılmıştır.
Kabahati işleyen kişi, cezasını boynu vurularak görmüş.
Halen Yeni Cami’ye bitişik olan türbelerden birinin bu şahsa ait olduğu söylenir.”
…
Avluda bazı isimsiz mezarlarla birlikte bir zamanların 1910-1925 yılları arasında Evkaf Murahhası ve Kavanin Meclisi üyeliği görevlerinde bulunan Musa İrfan Efendinin mezarı da bulunmaktadır.
İrfan Efendinin yardımsever biri olduğu ve siyasi görevleri nedeni ile ipten adam alan kişi olarak bilindiği söylenir.
Ne var ki, o da Kıbrıs Türk toplumunun acımasız vefasızlığı içerisinde bir köşede anılmadan yatmaktadır.
Bir zamanlar mezarının bile demirci Hacı Kiryako tarafından yapıldığı belirtilir.
Öte yandan bazı kaynaklara bakıldığında 1950’li yıllara kadar bu avlunun bir mezarlık olduğu söylenir.
Avusturyalı Salvator 1870’li yıllarda burayı ziyaret ettiğinde sehpasını mezarlık tarafına yerleştirip bölgenin resmini çizerken, mezarlığı da resmetmiştir.
Resimde kiliseyle bütünleşen minare de görülmektedir…
…
Biz yürüyüşümüze Kirlizade ile Yenicami’nin bitiştiği noktadan yani Lüzinyan evinin bulunduğu yerden başlayarak adım adım ilerledik.
…
Bizim kuşağın çocukluğunda okul yollarından biriydi Yenicami.
Okullar açık olduğunda sokaklar cıvıl cıvıl olur, o daracık sokaklar ilkokul öğrencilerinin neşeli sesleri ile çınlardı.
Bisikletlerle seyyar satıcılar süslerdi sokakları.
“Kurtuluş” adlı kırtasiyeci Yenicami İlkokulu’nun (Şimdilerde Yenicami Okul Öncesi Eğitim Merkezi) duvarına bitişik yerde bulunurdu ve Kurtuluştan okul malzemeleri satın alınırdı.
Helvacılarla çörekçiler köşe başlarını tutarak,
Bu eski yerleşim yerinin resmini tamamlarlardı.
Eski sosyal dokusundan eser kalmasa da ince uzun sokaklarda sağlı sollu dizilen kimisi köşklü, kimisi kerpiç duvarlı evlerin önünde sandalyelerinde oturup sohbet eden Yenicami sakinlerini hayal etmek mümkündür.
Bunu mümkün kılan şey, o evlerin bütün yorgunluklarına rağmen ayakta durmalarından başka bir şey değildir.
Yoksa hangi sokakta yürürseniz yürüyünüz,
Doğrusu o açık kapıların yüzünüze karşı kapanmış olması,
İster istemez garip duygular düşürür insanın içine.
…
Yenicami okulunun yola bakan ve pencereleri demir parmaklıklardan oluşan yerde ve camiye bitişik bir mezarda yatanlar hakkında Haşmet Muzaffer Gürkan şu bilgileri verir:
“18 yüzyılla 19. Yüzyıl başlarına ait olan bu kubbeli taş türbelerde o dönemlerin stilinde kitabeli mermer taşları dikkat çeker.
Bunlardan biri 19. yüzyıl başlarında yaşamış Müftü Hilmi Efendiye aittir. Aynı zamanda bir şair olan Hilmi Efendi’ye zamanın padişahı Sultan II. Mahmud’un Sultan-ı Şüera, yani Şairler Sultanı payesini verdiği bilinmektedir.”
Bu çevrede bulunan antik ve kültürel mezarların gayet saygısız biçimde korunduklarını söylemeye bile gerek yok.
Haşmet Gürkan da ölmezden önce şöyle diyordu:
“Kıbrıs Türk toplumunun tarihi ve kültürel mirası açısından büyük değeri olan bu türbeler ne yazık ki birer çöplük halindedir.”
…
O sokakta yürürken çocukluğum peşimde koşar gibiydi.
Atatürk ile Yenicami İlkokullarının sınıflarından geçmiş birisi olarak,
Yalansız dolansız o günlerin özlemi de yakama yapışmıştı.
Sade ve gösterişsiz ama güven verici bir hayatın izleri vardı Yenicami bölgesinde.
Ve doğrusu bütün sokakları aynı sadelik, sakinlik ve güven içindeydi…
…
Kışlık Zafer Sinemasının bu bölgede olması nedeni ile okulların bölgeye getirdiği canlılık yanında, gece vakitleri bu yol zaman zaman kalabalıklara sahne olurdu.
Selimiye bölgesinde ve ona bağlı yerlerde oturanlar Yenicami bölgesinin sakinler ile birlikte sinemaya gitmek için bu yolu kullanırlardı.
Temiz, tertipli, en güzel giysileri içinde sinemaya giden gençler, aileler
bu daracık sokaklara renk katarlardı.
…
Yeni Cami Sokağını Reşadiye yönünde yürüdüğümüzde üç dört sokakla sağlı sollu kesişmektedir.
Kuzeye doğru yürünen istikamette henüza sokapın başından Atila Sokağa çıkılır ki bu yıl Tanti’nin Hamamına ulaşan yoldur.
Diğer sokaklardan biri Lale Sokak, diğeri Çankaya Sokaktır.
Çankaya Sokak Zafer Sinemasına, oradan surlara ve nihayetinde Çağlayan’a giden yolu izler.
Biraz daha ileriye gidildiğinde solundan Marmara Sokağa bağlanır.
Zaten Reşadiye Sokağa da az bir mesafe kalır.
Kuzeye doğru uzanan sokak böylece nihayet bulur…
…
Diğer Lefkoşa sokakları gibi Yencami bölgesinde de zaman adeta durmuştur.
Yaşanan onca hatıranın can çekiştiği sokaklarda insan yabancıymış gibi dolaşıp durur.
Halbuki yabancılara bile yabancı değildi bu sokaklar.
O kadar sıcak, o kadar içten, o kadar kucaklayıcıydı bir zamanlar…
[images_grid auto_slide=”no” auto_duration=”1″ cols=”three” source=”media: 207372,207371,207370,207369,207368″][/images_grid]
