Bu yıl, 2016-18 döneminin yeni bir başlıkla imzalanması uygun görüldü. Belki ‘Yeni’ başlık inşallah Hükümetlerce uygulanmayan bir protokol olmaktan çıkması için bir ivme olur! Çünkü geçmiş ve özellikle 2013-2015 protokolü ile öngörülen maddelerin çoğunluğu en az % 80’i uygulanmadığı cihetle yine bu anlaşmada tekrarlanmış ve tamamlanma süreleri de tekrar yeni tarihlerle öngörülmüştür. Gerçekleşmeyenler de kapsamlı ve esasa dair konulardır. Örneğin;
-Kamu Reformu ve bu reform altında Hükümetçe gerçekleştirilmesi gerekli eylemler, yani bu konudaki protokolde öngörülen yasal ve idari önlemler, -Belediyelerin yapılandırılması için yapılması gerekli olanlar ki bu iki konu için önemi itibariyle 19 sayfalık Anlaşmada, 5 sayfalık önlemler öngörülmektedir.
-Kamu Yönetiminde mali disiplinin sağlanması, için çıkacak yasalar ve önlemler, 2 sayfa . Ve çıkarılacak yasalar için de, yukarıdaki konulara verilen süre ve son tarihler Mart 2016 , Mayıs 2016, Haziran 2016, Ağustos 2016, Eylül 2016, Aralık 2016, ki bu tarihlerin ÇOĞU geçmiştir.
Anlaşmanın geç imzalandığını hepimiz biliyoruz. Ancak anlaşma metni imzalanırken hiç olmazsa geçmiş tarihler, veya çok yakın tarihler gerçekleşme ihtimali olan gelecekteki tarihlerle değiştirilseydi! Bu bile KKTC’nin hazırlanma ve uygulama ciddiyetine gölge düşürmektedir. Ayrıca konan bazı yasaların geçmesi için verilen ileri tarihler de Meclis’in kapalı olduğu tarihlerdir.
Yoksa bu yaz Meclis açık mı kalacak bu yasaların geçirilmesi için? En azından KKTC kanadından çeşitli şekillerde geciktirilmiş yasal ve idari önlemlerin alınmasında mesafe katetmek ve Ülke kalkınmasına yönelik bir çok hedeflerin gerçekleştirilmesi için, Hükümet ve Meclisin seferber olduğu imajı açısından iyi olur. Çünkü yasal önlemler ve icraatlar için çok yavaş hareket edilmektedir.
Geçen gün Anlaşma metni Meclis’te görüşülürken televizyonu açtığım esnada eski Maliye Bakanı Ersin Tatar değerlendirme yapmakta idi ki, bu konulardaki tahsili, tecrübe ve performansı açısından görüşlerinin, gerek aynı görüşte olan veya olmayanların değerlendirmesi ve cevap vermesi açısından dinlenmesi gereken bir iktidar milletvekili, ancak iktidarın milletvekilleri dahi salonda yoktu, salonda tamamen boş koltuklara konuşmakta idi. Orta koltuklar tamamen boş, sağ cenah koltuk sıralarında dördüncü sırada bir milletvekili, arkası idi kim olduğunu seçemedim, sol cenah koltuklarda da soldan ikinci sırada iki milletvekili görünmekte idi. Belki ekrana giremeyen 2-3 kişi daha vardı. Bu görüntüler her zaman var ve vatandaşlar üzerinde iyi algılanmadığı gibi reaksiyonlara da neden olmakta olduğu, bilinmektedir. En azından bu Anlaşmayı imzalayan ve uygulayacak olan Hükümetin bütün Bakan’larının salonda olması gerekmez miydi? Ve milletvekillerinin de. Akabinde kürsüye gelen muhalefet ve iktidar milletvekilleri de çoğunlukla boş koltuklara konuştular. 3 Yıllık bir programın görüşülmesinde bu kadar kayıtsızlık olmuştur. Yararlanma veya kaale alma gibi bir düşünce olmayınca eylemde başarılı olma şansı da o oranda azalır.
Gelelim tekrar Programda öngörülenlere, önemli bir konu – Kayıtdışı Ekonomi ile mücadele Eylem Planı hazırlanacak ve uygulanacaktır Eylül 2016. Yıllardır programlara giren bir husustur. Gerçekleştirilemedi. Hatta tam tersi gittikçe kayıt dışılığın arttığı, her sektör, kurum, Kuruluşlar temsilcilerince, ve akademik ortamlarda çalıştaylarda her vesile ile dile getirilmektedir. En öncelikli bir konu. Ekonomik ve mali yapıda bir yara. Temennimiz erken gerçekleşmesidir. – Programda Vergi tahsilatını kolaylaştırıcı ve kaçakları önleyici önlemler, öngörülmektedir. Halbuki son zamanlarda özellikle Vergi konularında Af’lar ön planda olmuş yerel Gelirler içinde oran olarak Dolaysız vergiler hiç artmamıştır. Enflasyon oranında dahi artmamıştır. Artan vergiler dolaylı vergilerdir maalesef. Vergi Af’larından sonra 2015’de artan 207 milyonTL vergi gelirlerinin % 70 civarı dolaylı vergilerdir. Kurumlar vergisinde artış sadece 8 milyon TL.ile %3.8, kazanç vergilerinde esas artış kamu ve özel ücretlilerden ve şirketleşmemiş özel sektör-esnaftan alınan kazanç vergisi artışıdır, %25.6 oranla, ki bir kısmı istihdam artışından olmak üzere daha ziyade orta kesim kazançlarından olmuştur. Yani vergi afları, kapsanması gerekli kazanç vergilerini arttırmamıştır.
-Bütçede mali disiplin ve denklik sağlanacak deniyor 2016-2017 tarihleri veriliyor. Hazinenin İç borç yükünün de azaltılması ve faiz ödeyecek bir yapıya kavuşturulması öngörülmektedir. Anlaşma metninde 5 milyar 146milyon TL iç borç, 10 milyar 899milyonTL borç olduğu vurgulanmıştır. Bu borçlar 2000 yılından sonra batık bankalarla başlayarak çığ gibi bu güne kadar her yıl borçlanılarak büyümüştür. Her yıl TC kredisi olarak Maliye’ye destek kredisi altında alınan 400-500 milyon TL’lik borçlar, son yıllarda TC Hibe’lerle birlikte ‘Toplam Gelirler’ içinde gösterilerek, sonuçta borç ve Bütçe açık miktarları düşük gösterilerek kamufle edilmektedir. Bunu defalarca yazdım. Bütçe rakamları ilan edilirken özet bütçe finansman cetvelinde, alınan Krediler, Kredi olarak ayrı bir kalemde gösterilmeyerek Toplam Gelirler içine dahil edilmektedir ve sonuçlar ve bütçe açıkları gizlenmiş olmaktadır. Bütçe her yıl 300-400 milyon TL açık vermektedir. Biriken iç ve dış borçlar işte bu bütçe açıkları için alınan iç ve dış borçlanmalar (kredilerdir.)
Geçenlerde TC yardım ve kredileri toplam rakamında yıldan yıla azalmakta olduğu açıklanmıştır. Ancak bu, Bütçe açığının azalmakta olduğunu göstermemektedir. Yatırım ödenekleri kullanılmadığı cihetle Hibe azalmış, borçlar yükselmiştir. Bütçe açıkları, iç borçlanma ve TC kredileri ile karşılanmaktadır ki zaten mevcut biriken borç miktarından bellidir. Her yıl faizler de ödenmediği cihetle artarak KKTC’nin kaldıramayacağı boyutlara ulaşmaktadır. Gelirlerdeki artış enflasyonu belki karşılıyor. Yerel gelirlerle yapılan yatırımlar çok azaldı ve Yatırım için öngörülen TC Yardımları da, KKTC Hükümetleri ilgili Bakanlıklarınca Proje üretilemediği cihetle son yıllarda kullanılamamakta olduğu, ve TC yardımlarının iade edildiği en üst düzey yetkili ve Maliye Bakanları da ifade edilmektedir. TC yardımlarının azalması KKTC Gelirlerinin artmasından ziyade ödeneklerin kullanılmamasındandır. Yatırımlar için Kaynak yaratmak bir yana, Hibe verilen Yatırım kaynaklarının dahi proje üretilemediği cihetle kullanılmaması, izah edilecek bir şey değildir. 2016 Bütçesinde de, Yatırımlar için KKTC yetkilileri tarafından projeler hazırlanmadığı cihetle Bütçeye Global ödenekler konmuştur, ve sunulacak Projeye bağlı olarak kullandırılacaktır. Yılın 6 ayı geçti, hangi projeler hazırlandı ve uygulamaya konacak ? hiç açıklanmadı . Yoksa bu yılki yardımlar da mı projelendirilemeyecek? Yatırım olmayan bir ülkede nasıl bir kalkınma beklenmektedir?
-Sağlıkta yapısal Dönüşüm programı öngörülmektedir. Sağlıkta yıllardan beri bu programlarda tekrarlanan bir husustur, ancak sağlık sistemi gittikçe çökmektedir. 5 Yasa geçirilmesi öngörülüyor 2017’de. Mevcut durumun iyileştirilmesi için 2016’da, mevcut yatırımlar için öngörülen global ödenekten yararlanmak için en azından bakım onarım teçhizatlandırma ve Bakanlığın İdari önlemler alma şansı vardır.
– E- Devlet projesine geçiş, Anlaşmanın en önemli projelerindendir. Çünkü bir çok kayıp kaçakların hem tespitinin kolaylaştırılması hem de vatandaşa hizmette sürat tanınması açısından önemli olduğu gibi, Resmi ve gayri resmi kuruluşlar arasında ve vatandaşla Koordinasyon, bilgi ve hizmet akışının süratlendirilmesi ve sektörlerde her kesimde verimliliğin arttırılması için şarttır. Ancak bu konuda, hedef tarih hiç konmadı. Ne zaman, Kaç yıl sonra? !
-Bankacılık, Factoring-Finans konularında, – Eğitim sektöründe verimlilik ve ülke ihtiyaçlarına göre yönlendirme, Yüksek öğretim, turizm, sanayi ,ulaşımda yapılacaklar ile telekomünikasyonda kamu-özel işbirliği, güvenilir gıda üretimi, rekabatin sağlanması, vardır. Elektrik kurumunun üç fonksiyona (üretim,iletim,dağıtıma) ayrılması, dağıtım sisteminin işletme hakkının devri, ve TC ile KKTC denizaltı elektrik iletim projesinin gerçekleştirilmesine ilişkin hukuki alt yapının oluşturulması konularının da 2016-17’de gerçekleştirilmesi öngörülüyor. Dileğimiz, halkın beklentileri, öngörülenlerin gerçekleştirilmesidir. Hükümete de Meclisimize de büyük görevler düşüyor. Hayırlı çalışmalar dileriz.
2- Geçen haftadan başlayarak bu haftaya kadar süren Trodos yangınları halkımızın hepimizin yüreklerini yakmıştır. Türk tarafı ve Türkiye tarafından yangın söndürme konusunda yapılan ısrarlı tekliflerin Rum Tarafınca önce reddedilmesi, sonra şartlar konması bu barış çabaları ortamında hepimizi üzmüştür . Halbuki bu bir insani konudur ve Sayın Akıncı’nın bu anlamda ifade ettiği gibi amaç yangını söndürmektir, özne budur, gerisi teferruattır. KKTC Cumhurbaşkanının bu konudaki kapsamlı açıklamaları, ‘Akıl ve insani değerleri’ ön planda tutan barışçıl çabaları tüm kesimlerde takdir toplamıştır. Keşke bu hayati ve insani konularda karşı taraf da bazı diplomasi kalıplarını geçici olarak da olsa bir kenara koyabilse idi.
Bayram ve müteakip birkaç hafta torunlarımla tatilde olacağım cihetle bu sürede okurlarımdan uzak kalacağım. Tekrar birlikte olmak dileğiyle mübarek Ramazan bayramınızı kutlar sağlık ve mutluluklar dilerim.
