Bilim insanları, sıtmanın sivrisineklerden insanlara bulaşmasını durdurmaya yardımcı olabilecek, doğal olarak oluşan bir bakteri türü keşfetti.
Keşif, bir deney sırasında, bir sivrisinek kolonisinin sıtma paraziti geliştirmediğinin fark edilmesi üzerine, “şans eseri” gerçekleşti.
Araştırmacılar bu bakterinin dünyanın en eski hastalıklarından biri olan ve her yıl yaklaşık 600 bin kişiyi öldüren sıtmayla mücadelenin yeni araçlarından biri olabileceğini söylüyor.
Bilim insanları şu an bu bakteriyi “gerçek dünya koşullarında” kullanmanın güvenli olup olmadığı üzerine çalışıyor.
Nasıl fark edildi?
İspanya’da GSK ilaç şirketine çalışan bilim insanları, ilaç geliştirme araştırmaları sırasında bir sivrisinek kolonisinin sıtma taşımayı bıraktığını fark etti.
Araştırmayı yürüten Dr Janneth Rodrigues, “Sivrisineklerdeki enfeksiyon oranı azalmaya başladı ve sene sonuna doğru sivrisinekler sıtma parazitiyle enfekte olmaz hale geldi” dedi.
Araştırma ekibi 2014’teki deneyin örneklerini dondurdu ve iki yıl sonra neler olduğunu anlamak üzere bu örnekleri yeniden incelemeye başladı.
Yapılan araştırmalar, çevrede doğal olarak bulunan TC1 adlı özel bir bakteri türünün sivrisineklerin bağırsaklarında sıtma parazitinin gelişimini engellediğini ortaya koydu.
Dr Rodrigues, “Bu bakteri sivrisineğin bağırsaklarına yerleştiğinde, ömrü boyunca kalıyor. Ve keşfettik ki, sivrisineklerdeki bulaşı azaltan şey bu bakteriymiş” dedi.
Sonuçları Science dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, bu bakteri bir sivrisineğin parazit yükünü yüzde 73 oranında azaltabiliyor.
Bakteri, sivrisineğin bağırsağında büyüyen sıtma parazitinin erken evre gelişimini engelleyen “harmane” adı verilen küçük bir molekül salgılayarak çalışıyor.
ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi ile birlikte çalışan GSK araştırmacıları, “harmane”ın sivrisinek tarafından ya -şekerle karıştırılması halinde- ağız yoluyla sindirilebildiğini ya da temas yoluyla üst deriden emilebildiğini buldu.
Bu keşif, sivrisineklerin konduğu yüzeylerin bu aktif bileşimle işlenmesi olasılığını doğuruyor.
Sıtmaya karşı ‘bir silah daha’
Araştırmalar Burkino Faso’da “Sivsirinek Küresi” adı verilen kapalı bir alanda sürüyor. Amaç, “harmane”ın gerçek dünyada kullanımının ne derece etkili ve güvenli olduğunu anlayabilmek.
Başarılı olunur ve bakteri tabanlı bu buluş bir ürüne dönüştürülebilirse, dünyanın en eski hastalıklarından birine karşı savaşımızda bir silahımız daha olabilir.
Her yıl yaklaşık 620 bin kişi sıtma nedeniyle hayatını kaybediyor ve bunların çoğu 5 yaş altı çocuklar.
Sıtmaya karşı aşı geliştirildi, ancak Afrika’da aşılanma oranları hala düşük.
