SANAT FELSEFESİ

Merhaba değerli okurlarım; sonbahara adım attığımız şu güzel günler içerisinde sizlere yeniden merhaba diyebilmenin sevincini yürekten yaşarken, yeni yazımda sizlere; sanat felsefesinden söz etmek istiyorum.

Sanat felsefesi, estetik olan her sanat eserinin incelenmesi, yorumlanması, üretilmesi ve eleştirilmesidir. Bazı filozoflar ise sadece sanat eserleri ile sınırlı kalmamış ve eserlerinde doğal güzelliklere de yer vermiştir. Estetik, pragmatizm ile taban taban zıt bir disipline sahiptir. Pragmatizmde fayda ve toplumsallık ön planda iken sanat felsefesinin temelinde bireycilik ve estetik yer alır. Bu disipline göre bir sanat eseri işlevsel ya da faydalı olmak zorunda değildir.

Sanat ve felsefenin ortak bir özelliği, her ikisinin de içerdiği bilişsel, ahlaki ve sosyal içerik zenginliğidir. Sanat felsefesinde dört temel teori vardır. Taklitçilik, enstrümentalizm, biçimcilik ve duygusallık. Buna göre; sanat, gerçeği taklit ettiğinde iyidir. Taklitçi bir sanatçı, gerçek hayatı taklit etmeye ve temsil etmeye odaklanır. Başarılı bir sanat eserinde, dokular, ışık, gölgeler, insanlar sanki birazdan dokunabilirmişsiniz gibi gerçekçidir.

Bir diğer teori olan biçimcilikte sanat felsefesi özelliklerine göre sanat, sanatsal unsurlara ve ilkelere hakim olduğunda iyidir. Başarılı bir sanat eserinde çizgi kalitesi, renk ve kompozisyon gibi ilkeler çok önemlidir.

Enstrümentalizmde ise sanat, bir mesaj ilettiğinde iyidir. Başarılı bir sanat eseri, izleyiciyi ikna etmek veya yorum sağlamak için bir araçtır. Genellikle politik, sosyal, ahlaki veya düşündürücüdür. Ve son olarak da sanat, duygusal bir tepki uyandırdığında iyidir. Başarılı bir sanat eseri bir duyguyu iletir.

Aristoteles tarafından kaleme alınan “Poetika”, sanat felsefesi tarihinin ilk eseri kabul edilir. Filozof, bu kitabında tiyatro üzerinden bir sanat eserinde hangi özelliklerin bulunması gerektiğini anlatmıştır.

 Sanat Felsefesinin Temel Kavramları Nelerdir?
 Sanat felsefesinin temel kavramları arasında “Mimesis” ve “Katharsis” yer alır. İlk kez Aristoteles tarafından kullanılan bu kavramlar, her sanat eserinde bulunur. “Mimesis”, doğanın taklit edilerek bir sanat yapıtına dönüştürülmesi demektir. Örneğin bir ressamın çizdiği portre ya da manzara resmi bir gerçekliğin yeniden yorumlanması demektir. Hayal gücü ile çizilmiş bir resim dahi “Mimesis” olarak tanımlanır. Çünkü Aristoteles‘e göre estetik de varlık gibi nesneler dünyasında değil idealar dünyasındadır.

“Katharsis” ise özdeşleşme demektir. Günümüzde en çok tiyatro ve sinema sanatlarında kullanılır. Bir izleyici ya da okur, filmin / kitabın bir karakteriyle kendini özdeşleştirir. Kendisini onun yerine koyup sanat eserine dahil olmasına “Katharsis” denir.

Daha sonra özdeşleştirme tam zıddı olan ”Yabancılaştırma Etkisi” ortaya çıkmıştır. Bir tiyatro oyunu sahnelerken oyunculardan birinini seyircilerle konuşmaya başlaması bu etkiye örnek gösterilebilir. Dışavurumcu ressamların birçoğu da Katharsis’i reddetmiş ve resimlerinde yabancılaştırma etkisini kullanmıştır. Estetik özne, estetik haz ve yargı da sanat felsefesinin temel kavramlarını oluşturur. Bir sanat eseri üreten ya da bir eseri salt sanatsal kaygılarla inceleyip beğenen kişiye ”Estetik özne” denir. Estetik nesne ise bir tablo ya da şiir olabilir. Bu kavram doğrudan sanat eserini tanımlamak için kullanılır. Bir sanat eserinin hissettirdiği duygular ve beğeni de ”estetik haz” demektir. Bir edebi metnin analiz edilmesi ya da bir tablonun yorumlanmasına “estetik yargı” adı verilir. Sanat felsefesine göre estetik yargı ve estetik haz kişiden kişiye değişen, öznel olgulardır. Buna karşın her sanat türünde ele alınması ve uygulanması gereken belli başlı ilkeleri olmak zorundadır.

 

Sanat Felsefesi Filozofları Kimlerdir?

Sanat felsefesi ve sanat felsefesi özellikleri ile birlikte sanat felsefesi teorilerinden bahsettiğimize göre şimdi gelelim sanat felsefesi ve düşünürlerine.

• Sokrates: Sanat felsefesi filozoflarından ilki, Sokrates’tir. Sokrates’in en sevdiği felsefi tartışma ortakları arasında şairler, oyun yazarları, ressamlar ve zanaatkarlardır.
• Freud: Sanat felsefesi filozoflarından biri de Sigmund Freud’tur. “Biz”i anlatan bilim ile “ben”i anlatan sanat, “bir insana giden en kısa yoldur.” sözü, sanat konusundaki düşüncelerini özetler niteliktedir.
• Platon: Platon’a göre sanat bir taklittir. Yaratılan tüm eserler, formlarının taklididir. Aynı şekilde sanat, insanları eğlendiren ve haz veren bir eylemdir.
• Kant: Sanatı ahlaktan ve akıldan farklı değerlendiren Kant, sanat bilgisinin kendisinde var olduğunu savunmaktadır.
• Nietzsche: İnsanın temelini hayal ve şarkı olarak alan Nietzsche, kişiye üst insana ulaştıracak olanın yaratmak, dolayısıyla da sanat olduğunu savunmaktadır.

Sanat tadında umut dolu , mücadeleden hiç yorulmayacağınız bir yaşam geçirmenizi temenni ederim.

Kalplerinizden huzuru eksik etmeyin. Hoşça kalın, sevgi ile kalın.