Kuzey Kıbrıs ekonomisi 2008-2015 arasında patinaj yapıyor.7 yıldır büyüyemiyoruz, borç stoğu ve kamu finansman açığı altında kıvranıyoruz. 2008’de 16 bin USD civarı kişi başı gelir, 3,3 milyar USD GSMH vardı ve toplam kamu borç stoğumuzda GSMH’nın % 82,4’ü idi
2015’e geldiğimizde halen 3,4 milyar USD GSMH’mız var ve nüfustan dolayı da 14 bin USD civarında kişi başı gelire düştük,genel olarakta satın alma gücümüz de düştü.Kamu borç stoğumuz da % 160’lara dayandı.Borcumuz ikiye katlandı ve borçla ekonomiyi idame ettirdik.
Acilen ekonomiyi büyütmek için hamleler yapmak lazım. Kuzey ekonomisi, “ yabancı sermaye ve finansman girişi ve adaya insan girişinin (turist,öğrenci ve ikincil konut sahipliği ) artması ile ” ile büyüyebilir. Yani dış talep ve yatırımla büyür.
İş iklimini ve yatırım ortamını iyileştirmek elbette önemli ve yapılması lazım, hatta hem bir çok alanda hasarın artmasını engellemek hem de verimlilik ve iyileşmeler için yapısal reformları da yapmamız kaçınılmaz. Ama buna paralel MEGA PROJELER önemli.
Hem büyüme, hem beklenti-algı yönetimi açısından bir çok alanda hükümetin MEGA PROJE’leri hayata geçirmesi halinde; Kuzey Kıbrıs’ın çehresi değişebilir ve bu projelerin yaratacağı sinerjiler ve iyileşen beklentilerle ekonomide yeni bir büyüme patikasına girebiliriz.
Hem özel sektörün, hem de devletin yapacağı MEGA PROJELERE bu dönemde özel önem göstermek ve buna yönelik hükümetin bir YÖNETİŞİM-ORGANİZASYON yapması lazım. Ya bunu YAGA aracılığıyla ya da bizzat başbakanın bu alanda görevlendireceği bizzat kendisi ile yakın çalışacak yetkili bir danışmanı ile yapmalıdır.
Deniz limanlarının özelleştirilmesi,telekomun özelleştirilmesi,enerji alanında liberalizasyon-TC kablo,yenilenebilir enerji,çöp ihalesi,su ihalesi,çeşitli alt yapı yatırımları,devletin sahip olduğu arazilerin yap-işlet-devretlerle değerlendirilmesi,yat limanları,hatta şehirlerde kentsel-bölgesel dönüşümler-imar rantları vs gibi çok fazla devlet MEGA PROJELERİ hayata geçirebilir.
Kuzey ekonomisinde çok fazla atıl kapasite ve kullanılmayan mali enstrümanlar, kaldıraçlar var.Lakin,hem niyet hem de bunları kullanmayı bilen adamlar lazım. Ayni şekilde, proje çöplüğüne dönen YAGA’yı bu dönemde iyi kullanarak bir sürü yerli-yabancı özel sektör yatırımının da önünü açabiliriz.
Bütün mesele niyet-vizyon, yönetişim ve doğru insan kaynağıdır.Bu hükümetin ve özellikle Başbakan Hüseyin’in ve Yardımcısı Serdar beyin en büyük avantajı liberal vizyona ve özel sektör ekonomisine önem vermeleridir. Ama bunu icraata dönüştürmeleri lazım.
Ekonomi yönetimi, ayni zamanda beklentileri ve algıları yönetmektir.Dolayısıyla,MEGA projeleri yürütmek için önce doğru bir ekip kurmak lazım, sonra hazırlıkları yapıp,bunları topluma-piyasaya iyi bir sunumla presente etmek lazım.Daha sonra da bunları hayata geçirmek için başbakan bütün enerjisini bunlara harcamalıdır.
Yoksa, içinde bulunduğumuz patinaj dönemi devam ederse bu hükümet bir süre sonra erken seçime gitmek zorunda kalacak ve muhtemelen sıkı bir tokat yiyecek. Her halukarda CTP’de yiyecek zaten.Ama iktidarı elinde tutan bu iki partinin önünde bir şans var.Umarım kullanma becerisini gösterebilirler.
