“Dünyayı değiştirmek için kullanabileceğin en güçlü silah eğitimdir” demiş Nelson Mandela. Geçtiğimiz gün kaybettiğimiz son yüzyılın en önemli özgürlük mücadelesi lideri Mandela’nın bu sözü eğitimin önemine vurgu yapmasından öte, aslında özgürlüğün de, değişimin de ancak eğitimle mümkün olabileceğinin ifadesidir. Mandela gibi birçok dünya lideri ve düşünür de eğitimle ilgili sözler söylemiş, eğitimin önemine dikkat çekmiş. Özellikle de esaret altında bir yaşam süren toplumlarda eğitim daha da önem kazanmış. Hukuk eğitimi almış olan Mandela, Güney Afrika’daki ırk ayrımcılığına karşı mücadele ederken, ülkesindeki siyahların en az beyazlar kadar iyi eğitim almalarını tavsiye etmiş ve bu yönde çalışmalar yürütmüş. Çünkü iyi eğitim alamayan insanlarla özgürlük mücadelesinin kazanılmasının zor olacağını biliyordu. Uzun süren uğraşlar sonunda Güney Afrika’daki mücadele kazanıldı.
Türk toplumunun en önemli lideri konumundaki Atatürk de eğitimi, özgürlük ve esaret gibi kavramlarla ilişkilendiren fikirler ortaya koymuştur. Atatürk’ün “Eğitimdir ki, bir milleti ya özgür, bağımsız, şanlı, yüksek bir topluluk halinde yaşatır; ya da esaret ve sefalete terk eder” sözü de özgürlüğe vurgu yapmaktadır. Atatürk de özellikle cumhuriyetin ilk yıllarında, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin ancak eğitim ile ileri gidebileceğini bildiği için kısa sürede eğitim adına çok önemli adımlar atmıştır.
******
Son yüzyılda eğitimle ilgilenen birçok düşünür, politikacı veya önemli filozofların söylediklerinden anlaşılan eğitimin sadece “insan yetiştirme” veya klasik tanımı ile “ istendik davranış değiştirme” olmadığını anlıyoruz.
Örneğin, “Yapısalcı Marksist” bir düşünür olarak kabul edilen Fransız filozof Althusser’e göre toplum ekonomik, siyasal ve ideolojik pratiklerden oluşmaktadır. İşte bu noktada Althusser, eğitimi devletin ideolojik aygıtları arasında saymaktadır. Yani devlet veya devleti elinde bulunduranlar kendi istedikleri fikirleri, düşünceleri eğitim yolu ile topluma aktarma, empoze etme gibi girişimlerde bulunabilirler. Althusser’in bu tespiti ile birçok lider ve politikacının eğitime özel anlam katması ve değer vermesi arasında önemli bir ilişki olduğu ve birbirleri ile örtüştüğünü görüyorum.
Yani Mandela’nın dünyayı değiştirmek için eğitimin gücünden bahsetmesi tesadüfen söylenmiş bir ifade değildir. Eğitimin gücünü bilerek söylenmiş bir düşüncedir. Bu Atatürk’ün söyledikleri için de geçerlidir.
Dolayısı ile bugünün politikacıları da eğitimin gücünü bilerek hareket etmek durumundadır. Ancak toplum da uyanık olmak zorundadır. Çünkü eğitim, yönetenler tarafından her zaman iyi amaçlı kullanılmayabilir.
Yani eğitim, Mandela’nın dediği gibi önemli bir silahtır ama kullanmasını bilene…
