Odanın önerileri arasında, “üretim maliyetinin düşürülmesi; alternatif enerji araştırması; KIB-TEK’in alacaklarının tahsili; bağımsız bir Enerji Piyasası Üst Kurulu kurulması; kurumun yapısı ikiye ayrılarak üretim ve iletim yeniden yapılandırılırken, dağıtım ve tahsilat ile diğer hizmetlerin ayrıştırılarak süratle özelleştirilmesi; elektrik sisteminin Türkiye ve Güney Kıbrıs’la bağlantılı olması için çalışma yapılması ve personel giderlerinin maliyetlerdeki payının yüzde 7’yi geçmemesi” yer alıyor.
“ASIL SORGULANMASI GEREKEN YÜKSEK TARİFENİN NEDENLERİ”
Ticaret Odası’ndan “Soruna kalıcı çözüm bulunmazsa bedelini yine biz ödeyeceğiz” başlığıyla yapılan açıklamada, KIB-TEK’in gelmiş geçmiş tüm hükümetlerin popülist ve günü kurtarmaya dönük davranışları yüzünden ciddi sorunlarla karşı karşıya bulunduğu, asıl sorgulanması gerekenin ise ekonomik sektörlerin ve hane halkının yüksek tarifelerden enerji tüketmesinin nedenleri olduğu belirtildi.
Oda’nın KIB-TEK yönetimi ve El-Sen ile temaslarda bulunarak durum tespiti yaptığı kaydedilen açıklamada, bulgular kamuoyuyla paylaşıldı ve 8 maddelik öneri sunuldu.
“ÜRETİM MALİYETLERİ ÇOK YÜKSEK”
Fuel oile bağlı yapıdaki KIB-TEK’in elektrik üretim maliyetlerinin çok yüksek olduğu kaydedilen Ticaret Odası açıklamasında, fuel-oilin 2009’dan bugüne yüzde 248; doların ise yüzde 33 artarken, elektrik tarifelerinde ise “siyasi amaçlar uğruna sadece yüzde 45 artış gerçekleştiği” belirtildi.
“4 YIL BOYUNCA ZARARINA ELEKTRİK SATTI”
Ticaret Odası açıklamasında, fuel-oil fiyatları ve dolar kurundaki artış ile çok yüksek faizli kredi alışları yüzünden KIB-TEK’in 4 yıl boyunca zararına elektrik sattığı ifade edilerek, Güney Kıbrıs ve Türkiye’deki rakamlardan örnekler verildi.
KIB-TEK’in alacaklarını tahsil edemediği ve finansman temini için sürekli borçlandığı kaydedilen Ticaret Odası açıklamasında, “KIB-TEK bu sürede maliyetlerinin altında satış yapmaya devam ederken, üstüne üstlük sattığı elektriğin parasını bile tahsil edememiş, finansman açığından dolayı sürekli olarak çok yüksek kredi faiz oranları üzerinden borçlanmıştır. Özellikle, Türk Petrolleri ile 4 Haziran 2012 tarihinde imzalanan antlaşmada 240 gün vadeli ve peşin ödemeli opsiyona kıyasla dolar bazında yüzde 78 daha pahalı fiyat opsiyonu seçilerek akaryakıt temin edilmesi üretim maliyetlerinde yadsınamaz artışların oluşmasına neden olmuştur” denildi.
Açıklamada, KIB-TEK’in kamu, belediyeler ve özel bütçeli kurumlardan 157 milyon TL tutarındaki alacağını kısa sürede tahsil etmesinin büyük önem taşıdığı vurgulanarak, hükümetin bu borçlar için önerdiği 0-120 aylık sürenin çok uzun olduğundan soruna çözüm getirmekten uzak olduğu görüşü belirtildi.
Borçların ve finansmana erişimdeki riskin yüksek olmasının KIB-TEK’in mali yapısını daha kırılgan hale getirdiği ifade edilen Ticaret Odası açıklamasında, Eylül 2013’te 55 kuruş olan elektriğin kilovat saat ücretinin 41 kuruşunu akaryakıt ve finansman maliyetlerinin oluşturduğu; bu maliyet aşağıya çekilmezse yüksek fiyatla elektrik üretimine devam edilmesinin kesin olduğu anlatıldı.
Ticaret Odası açıklamasında, KIB-TEK’te daha verimli üretim için gerekli yeni teknolojik altyapı yatırımlarının yapılmadığı, örneğin akıllı sayaçların tüm abonelerde kurulumunun sağlanamadığı, bu yüzden kayıp kaçağı önlemede sıkıntılar yaşandığı kaydedildi ve elektrik üretiminde yüksek teknolojiden yararlanmak gerektiği vurgulandı.
“PERSONEL GİDERLERİ KURUMUN KALDIRAMAYACAĞI KADAR YÜKSEK”
Personel giderlerinin kurumun mali yapısının kaldıramayacağı kadar yüksek olduğu ifade edilen Ticaret Odası değerlendirmesinde, dünyadaki örneklerde enerji üretiminde personel giderleri toplam üretim içinde yüzde 5 ile 7 pay tutarken, KIB-TEK’te yüzde 12-25 tuttuğu belirtildi.
Ticaret Odası açıklamasında, KIB-TEK’te bütünlüklü bir yapılanmanın gereklerinin yerine getirilemediği de ifade edildi ve yakın geçmişte yapılan zammın, kurumu kurtarmaya ve üretim ve tüketim maliyetlerinin düşürülmesine kalıcı bir çözüm getiremeyeceği görüşü dile getirildi.
8 MADDELİK ÖNERİ
“Kıbrıs Türk Ticaret Odası’nın hükümetten esas beklentisi elektrik enerjisiyle ilgili ivedilikle kapsamlı ve kalıcı önlemler almasıdır” denilen açıklamada, öneriler 8 maddede şöyle sıralandı:
“1. Elektrik üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve rekabet edebilir seviyelerde fiyatlandırılması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
2. Elektrik arzı çeşitlendirilerek arz güvenliği sağlanmalıdır. Bu kapsamda özellikle alternatif enerji üretim şekillerinden faydalanılması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır.
3. KIB-TEK’in mevcut alacaklarının tahsilatının sağlanması ve borçlarının daha uygun faiz oranlarında yapılandırılması için düzenlemeler yapılmalıdır. Alacakların tahsilatının 10 yıl gibi sürelerde değil 1-2 yıl gibi çok kısa sürelerde sağlanması veya devletin bu borçlar için kaynak yaratarak, kurumdaki kara deliği kapatması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
4. Bağımsız bir Enerji Piyasası Üst Kurulu kurulmalıdır. Bu kurum piyasayı denetleyici ve düzenleyici olmalıdır.
5. KIB-TEK’in mevcut batık haliyle kısa dönemde özelleştirilmesinin gerekli talep olmayacağından ticari olarak başarılı olması mümkün değildir. Şimdiki KIB-TEK yapısı ikiye ayrılarak üretim ve iletim yeniden yapılandırılırken, dağıtım ve tahsilat ile diğer hizmetler ayrıştırılarak en erken bir zamanda özelleştirilmelidir. Öncelikli olarak kurumun finansman sorununun çözülmesi ve yönetimin siyasetten arındırılarak, konusunda uzman kişilerden oluşacak bir yönetim anlayışı ile yeniden yapılandırılması ve bunu takiben de düze çıkarılması için gerekli düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
6. Dağıtım ve tahsilatın özelleştirilmesinin tekel yaratacağı argümanı doğru değildir. Çünkü en kötü tekelleşme hükümetin kontrolünde olan tekelleşmedir ki şimdiki durum budur.
7. Elektrik sistemimizin Türkiye ve Güney ile bağlantılı olması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır.
8. Ülke gerçekleri ile kurumun mali yapısı göz önünde alınarak toplam maliyetler içerisinde personel giderlerinin payının yüzde 7’yi geçmemesi sağlanmalıdır.”
