Hükümet yetkililerinin halka şık gözükmek için fiyat denetimi yapacak olması ve sebze ve meyve fiyatlarının bir referans fiyat politikasıyla belirlenmesi siyasetini öne çıkarması popülist yaklaşımdan öteye gidememiştir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde arz darlığından dolayı yükselen fiyatlara tüketicinin ulaşması mümkün olmaktan çıkmıştır. Her geçen gün yükselen fiyatlar bir gün önceki fiyatı aratır durumdadır. KKTC’nin ekonomik modeli Neo liberal olup bu modelde fiyatlara müdahale etmek çok da mümkün değildir. Ne üreticiyi ne ithalatçıyı ne de tüketiciyi tatmin edemezsiniz. Piyasadaki dengeyi de kontrol altına alamazsınız. Bu yöntem piyasa dengesini engelleyici ve bozucu unsur olur. Piyasa ekonomisi ve/veya liberal ekonomi kontrolsüz bir ekonomi değildir elbette, fakat kontrol bu şekilde olmaz dengeleri korumak zorundasınız. Bu modelde kontrolü arz ve taleble yapıp piyasanın dengeye gelmesini sağlamamız lazım.
Fakat benzer ürünlerin aynı fiyat düzeyinde değişik yerlerde satılmasını kontrol etmek elimizde şuanda en önemli faktörlerden biri fiyat genel düzeyi;
-Nedir piyasa dengesi? (Market Equilibrium)
Talep miktarının arz edilen miktara eşit olduğu durum.
Biraz ders notlarımızı karıştırdığımızda şunu görüyoruz;
-Nedir denge fiyatı?
Piyasa dengesinin gerçekleştiği fiyat düzeyidir.
Fiyat denge fiyatından farklı olduğu zaman piyasada fazla veya noksan vardır.
Piyasa denge fiyatı arz ve talep denklemiyle hesaplanır. Arz ve talep piyasa dengesini beraber belirler. Piyasa dengesinde ki değişme için arz veya talebin değişmesi yeterli olur.
Demek ki piyasa da bir denge yaratmak gerekiyor. Piyasa da fiyatların referans fiyat diye belirlenmesi fiyatların dengeye gelmesini sağlamaz. Hatta daha da karmaşık hale sokar.
KKTC’de %97 çıkan 2022 yılı gıda enflasyonu dünya da rekordur. Birleşmiş Milletler Gıda Örgütüne göre dünya da gıda enflasyonu gerilerken biz de %97 Türkiye’de %77 olarak rekorlar kırarken KKTC birinci sırada yer almıştır.
Eğer talep sabitken arz artıyorsa denge fiyatı azalır. Talep fazlaysa denge fiyatı artar. Hatta arz ve talep eşitse denge fiyatı yine artar.
Demek ki liberal ekonomilerde piyasa fiyatlarının düşmesi veya dengeye gelmesi referans fiyat belirlemesiyle olmaz. Üretimi artırmak ve üretimi ucuz kılmak fiyat dengesinin oluşmasını sağlar. Ve tüketicinin mal ve hizmetlere daha kolay ulaşması mümkün olur.
KKTC’de referans fiyat belirlemesi yapıldı. Fakat hiçbir sebze, meyve veya ürünün referans fiyat dengesi oluşmadı ucuzlamadı da.
İktisat biliminin dışına çıkmak ve popülist söylemlerle halka şık gözükmek sadece halkın gözünü boyamaktan başka hiçbir işe yaramaz.
